مدرسه علمیه الزهرا(س) واوان

همسر شهید محلاتی: یک بار در همان اوایل درس حضرت امام که ایشان برخی نکات اخلاقی را می‌فرمودند حاج آقا برای ما نقل کردند که امروز حضرت امام در درس فرمودند که طلبه‌های متأهل نباید شبها مطالعه کنند. بلکه شبها را به رسیدن به امورات منزل و رسیدگی به زن و فرزند گذرانده و سحرها را به مطالعه اختصاص دهند. (صحیفه‌ي دل، ص 138)

به همت معاونت پژوهش مدرسه ،نشست پژوهشی با حضور اساتید راهنما و طلاب در حال تدوین تحقیق پایانی،در تاریخ 95/10/28 سه شنبه ساعت 10 صبح برگزار می گردد.

گسترش اعتراضات مردمی در آن زمان به خاطر دلایل مختلفی همچون روحيه ديكتاتورى، فقدان اعتماد به نفس، فقدان پايگاه مردمى، بيگانه‌پرستى و وابستگى، بلند‌پروازى، خودشيفتگي و عقده خود بزرگ‌بيني، تمايل به تملق و چاپلوسي، بي‌اعتقادي مذهبى، فساد اخلاقى، هوس‌رانى از جمله موضوعاتی بود که شاه را از نظر روانی دچار مشکلات فراوانی ساخته بود و تمامی این عوامل به تنهایی در تایید مهر بطلان بر رژیم شاهنشاهی کافی بود.

از دیگر دلایلی که زخم کهنه مردم را بازتر و عمیق‌تر می‌کرد مسائلی بود که در حوزه‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی از سوی خاندان شاه و درباریان رخ می‌داد که در پی آن ملت مسلمان ایران با فریادهای خود نشان دادند که دیگر تحمل فساد گسترده‌ی مالی دربار، حيف و ميل بيت‌المال، برگزاری جشن‌هاي 2500 ساله شاهنشاهي، ترويج ارزش‌هاي منحط غربي تحت عنوان آزادي زنان، ترويج پوشاك، موسيقي و هنر غربى، تغيير در الگوي مصرفى، تضعيف ارزش‌هاي مذهبي و ملى، بها ندادن به شخصيت و كرامت والاي انسان و مبارزه با آزادي‌هاي انساني، سیاسی، توهين به اعتقادات مذهبي مردم و مخالفت با دين و شعائر مذهبي همچون حجاب، روحانيت و عزاداري و … را ندارند.

در ابعاد سیاسی شکل‌گيري و گسترش نهضت اسلامي، هماهنگي قيام‌هاي مردمي به رهبري خميني کبیر، کشتار 17 شهريور، اعتصاب کارکنان شرکت ملي نفت، به كارگيري نيروهاي بهايي، صهيونيستي و افراد لائيك در مصادر قدرت، وابستگی به غرب، خيانت به كشور و… به نوعی کنترل امنيت کشور را از دست نيروهاي رژيم خارج و موجب شد که در زمان کوتاهي، پايه‌هاي اقتدار رژيم 2500 ساله شاهنشاهي سست شود.

محمدرضا پهلوی كه سال‌ها تحت حمایت اربابان آمریكایی خویش، كشور را تحت‌ سلطه گرفته و مملکت را عرصه تركتازی و غارتگری‌های خود قرار داده بود، زمینه‌های اعتراض بیشتری از سوی مردم را در بحبوحه‌ی انقلاب فراهم ساخته بود و مردم به رهبري علما خواستار حقوق خويش شدند و شاه هم روز به روز از لحاظ قدرت ضعيف‌تر مي‌شد و به نحوي كه براي وي و مشاوران خارجي او آشكار شد كه شاه در اين بازنده‌ی واقعی میدان است.

اما در شرایط و روزی که شاه مخلوع ایران عرصه را بر خود تنگ می‌دید و فرار را بر قرار ترجیح داد، مردم در سراسر ایران به خیابان‌ها آمدند و با پخش شیرینی، این رویداد مهم تاریخی را جشن گرفتند چراکه ۲۶دی ماه ۵۷ نقطه عطف دیگری در تاریخ سراسر حماسه انقلاب سرخ و اسلامی ایرانیان به حساب آمد و از طرفی دیگر امیدهای مردم برای برقراری حکومتی اسلامی روز به روز رنگ واقعیت به خود می‌گرفت.

ادامه »

محمدرضا شاه در سال‌های آخر با اعتراضات گسترده‌ای از سوی مردم مواجه بود. او برای فائق آمدن بر این مشکل، از افراد مختلف در پست نخست‌وزیری استفاده کرد که هیچ‌کدام در آرام کردن مردم موفق نبودند. به همین جهت، در حالی‌که بازگشت دوباره‌ی به ایران را در سر می‌پروراند، در 26 دی‌ماه 1357 از کشور فرار کرد.[1]

فرار محمدرضا شاه در حالی صورت می‌گرفت که در سال‌های آخر سلطنت، متوجه سقوط پرشتاب حکومت خود نبود. وقایعی که در سال‌های آخر سلطنت اتفاق ‌افتاد حکومت شاه را به سرنگونی نزدیک‌تر می‌کرد؛ اما افزایش درآمدهای نفتی، توسعه و بهبود رابطه با همسایگان خود از جمله عراق، حمایت‌ رسانه‌های غربی و همچنین حمایت دولت آمریکا از رژیم ایران (در مواردی نظیر، مبادله‌ی تجهیزات نظامی و اطلاعاتی پیشرفته، همکاری اطلاعاتی میان سازمان اطلاعات و امنیت کشور با سازمان‌های اطلاعاتی غربی و…) مانع از آن می‌شدند که محمدرضا درک درستی از وضع ایران داشته باشد. به‌همین جهت او در سیاست‌های اقتصادی، فرهنگی، نظامی خود تا آنجا پیش رفت که دیگر راه برگشتی برای خود باقی نگذاشت.

سقوط و فرار شاه را می‌توان از منظرهای مختلف مورد بررسی قرار داد. بدیهی است که بررسی همه‌ی آن جوانب در یک مقاله نه مطلوب است و نه شدنی. به‌همین جهت سعی برآنست با تاکید بر یک جنبه (سقوط نظام شاهنشاهی و فرار شاه از منظر الگوی رفتاری در دو حوزه‌ی فردی و نهادی) پاسخی به چرایی «سقوط و فرار» داده شود. شاه به جهت الگوی تربیتی خاصی که داشت، در حوزه‌ی رفتاری به‌گونه‌ای ظاهر می‌شد که متناسب با اقتضائات فرمانروای سیاسی نبود؛ بدین صورت که تمایلی به رویارویی با واقعیات سیاسی و اجتماعی نداشت و به همین جهت از رفتارهای متملقانه و چاپلوسانه به شدت استقبال می‌کرد. چنین روحیه‌ای که تا مرز جنون در افکار، آراء و عملکرد ایشان رسوخ داشت، مهمترین مقدمات فرار ایشان را فراهم می‌ساخت.

در راستای ساماندهی بحث ابتدا به سال‌های آخر سلطنت و چگونگی ناکامی حکومت در فرونشاندن اعتراضات مردمی اشاره خواهد شد و در ادامه با اشاره به ویژگی‌های رفتاری «شاه» و «نهاد دربار» به چرایی تشدید گسست میان شاه و ملت پرداخته خواهد شد.

سال‌های آخر حکومت محمدرضا شاه

1. حکومت نظامی آموزگار:
محمدرضا شاه در سال‌های آخر حکومت خود با اعتراض‌های رو به افزایش توده‌ی مردم مواجه بود. او به‌جای پاسخ به خواسته‌های مردمی و تقویت پایه‌های اجتماعی حکومت خود، همواره سعی داشت بیش از گذشته نظر مساعد آمریکا را جلب کند. بدین‌ جهت بعد از روی کار آمدن کارتر در سال 1977م، به‌منظور جلب رضایت وی، دولت سیزده‌ی ساله‌ی هویدا را تغییر داد و جمشید آموزگار تحصیل کرده‌ی امریکا را به‌ صدارت گماشت و سپس راهی آمریکا شد. تظاهرات انبوه مخالفان هنگام ورود او به کاخ سفید که موجب پرتاب گاز اشک‌آور از طرف پلیس شد،[2] آغاز ناخوش‌آیندی برای این سفر بود. شاه در همان دیدار نخستین با رییس‌جمهور جدید امریکا به‌گونه‌ای متعهد شد خواست‌های آمریکا را برآورده کند که جای هیچ گله و شکایتی برای امریکایی‌ها باقی نگذاشت.[3] بدین جهت وی در بازگشت به ایران، اعتماد به‌نفس خود را باز یافته و بار دیگر با خیال راحت بر اریکه‌ی سلطنت تکیه زد. ولی مشکلات اقتصادی و نابسامانی‌های ناشی از ریخت و پاش‌های گذشته از یک طرف و تشدید مخالفت‌ها با حکومت خودکامه و مفاسد و مشکلات ناشی از آن، روند نهضت اسلامی و اعتراضات را در جامعه به‌گونه‌ای شدت بخشید که مهار آن روز‌به‌روز دشوارتر می‌شد. سرانجام آموزگار پس از گسترش اعتراضات در سطح کشور خاصه بعد از واقعه‌ی سینما رکس آبادان عملا ناتوانی خود را در سامان دادن به اوضاع کشور اثبات و جای خود را به دولت جعفر شریف امامی با عنوان «دولت آشتی ملی» داد.

2. دولت آشتی ملی شریف امامی:
شریف امامی از مهره‌های دست‌نشانده‌ی انگلیس بود و در اعمال خود سعی در جلب نظر انگلیس داشت. دولت «آشتی ملی» نیز علی‌رغم انجام کارهایی نظیر الغاء تقویم شاهنشاهی، بستن کازیوها و برچیدن قمارخانه‌ها[4] و… نتوانست اوضاع سیاسی را سروسامان دهد و در حالی‌که هنوز 15 روز از تشکیل دولت آشتی ملی نگذشته بود؛ یکی از بزرگترین فجایع تاریخ انقلاب در میدان ژاله‌ی سابق روی داد و هزاران نفر در روز 17 شهریور به‌ خون خود غلطیدند.[5]

3. دولت نظامی ازهاری:
حرکت بعدی شاه، تشکیل دولت نظامی به نخست‌وزیری ازهاری (رئیس ستاد ارتش) بود. ازهاری از عناصر افراطی ارتش محسوب می‌گردید. با روی کار آمدن دولت نظامی کلیه‌ی مطبوعات و دانشگاه‌ها تعطیل شد و دفاتر روزنامه‌ها به اشغال نظامیان درآمد. به‌نظر می‌رسید چند روز پس از دولت جدید ازهاری آرامشی نسبی برقرار شود. بدین جهت شاه دستور داد که نظامیان بر روی مردم شلیک نکنند. مردم نیز از این وضعیت در جهت افزایش تظاهرات خود استفاده کردند و اوضاع را دوباره نا آرام کردند. حکومت نظامی‌ ازهاری‌ نیز راه به جائی نبرد. با آغاز محرم و با الهام از قیام امام حسین(ع) شور جدیدی در مردم پدید آمد. شتاب حرکت مردم دوچندان شد. در بسیاری از شهرها تظاهرکنندگان با کفن به خیابان‌ها ریختند.[6]

4. شاپور بختیار:
شاه پس از ناکامی دولت نظامی ازهاری، به ناچار برای خروج از بن‌بستی که در آن گرفتار شده بود به رهبران جبهه‌ی ملی روی آورد. شاه قبل از همه دکتر غلامحسین صدیقی را برای مقام نخست‌وزیری در نظر گرفت. دکتر صدیقی پس از یک هفته مطالعه و مشورت پاسخ رد داد[7] و شاه از شاپور بختیار دعوت کرد. بختیار این پیشنهاد را به‌شرط «گرفتن اختیار کامل و خروج شاه از کشور بعد از رأی اعتماد مجلسین به دولت» پذیرفت. شاه ناگزیر تمام شرائط را پذیرفت و در 26 دی ماه 1357 در حالی‌که کسالت و ناراحتی مزاج را بهانه قرار داده بود، به‌همراه همسر خود از فرار کرد[8] تا به تصور خویش آتش افروخته از خشم توده‌ها را تخفیف دهد. حکومت 27 روزه‌ی بختیار آخرین مرحله‌ی سیر حوادثی بود که به سقوط سلطنت 37 ساله‌ی محمدرضا پهلوی انجامید. در این دوران تظاهرات، اعتصابات و ویرانی‌ها به اوج خود رسیده بود.

ادامه »

جواب: از آنجا كه امام زمان علیه السلام برای برافراشتن پرچم اسلام و حاكمیت قرآن در تمام گیتی ظهور خواهند كرد، قهرا روش حكومتی امام علیه السلام بر اساس قرآن و سیره پیامبر صلی الله علیه و آله و امامان علیهم السلام خواهد بود.

درباره روش حكومتی امام زمان علیه السلام روایات فراوانی از معصومین علیهم السلام وارد شده است، كه می‌توان آنها را در چند موضوع و محور مورد بررسی قرار داد.

اصالت دادن به كتاب و سنت

امام زمان علیه السلام قرآن و سنت و شریعت نبوی را اساس و پایه تمام امور در حكومت خویش قرار می‌دهد و با تمام قدرت برای اجرای احكام الهی تلاش می‌كند و به هیچكس اجازه تخطی از این حدود را نخواهد داد.

در این باره روایات فراوانی نقل شده است كه در ذیل به نمونه‌هایی از آن بسنده می‌كنیم:

ـ رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: «قائم (امام زمان) از اولاد من است، اسمش اسم من و كنیه‌اش كنیه من و شكل و شمایلش شكل و شمایل من و روشش روش من است. او مردم را بر ملت و شریعت من نگه می‌دارد و آنها را به سوی كتاب خداوند عزوجل دعوت می‌كند.» (1)

ـ امام امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: «خواسته‌ها را تابع هدایت (قرآن) می‌كند، هنگامی كه مردم هدایت را تابع هوسهای خویش قرار می‌دهند. و آراء و افكار را پیرو قرآن می‌كند، پس از آنكه قرآن را تابع رأی [خود] گردانده باشند… كتاب خدا و سنت پیامبر صلی الله علیه و آله را كه تا آن روز متروك مانده، زنده می‌كند [و به آن جامه عمل می‌پوشاند] .» (2)

ـ امام باقر علیه السلام فرمودند: «مهدی علیه السلام مردم را به سوی كتاب خدا، و سنت پیامبر صلی الله علیه و آله و ولایت علی بن ابی طالب و بیزاری از دشمنان او دعوت می‌كند.» (3)

رفتار بر اساس سیره پیامبر و امامان علیهم السلام

ـ رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «مهدی علیه السلام روش مرا دنبال می‌كند و هرگز از روش من بیرون نمی‌رود.» (4)
ـ امام صادق علیه السلام فرمودند: «امام زمان علیه السلام [در حكومت خویش [به سیره و روش پیامبر در میان مردم عمل می‌نمایند و بر رفتار او رفتار می‌كنند.» (5)

عبداللّه بن عطا از امام صادق علیه السلام درباره سیره حكومتی امام زمان علیه السلام سؤال كرد، حضرت فرمودند: «به روش پیامبر عمل می‌كند… .» (6)

روش سیاسی و اجتماعی

یكی از شاخصهای بسیار مهم و برجسته در حكومت امام مهدی علیه السلام مبارزه با دولتهای باطل و اقامه قسط و عدل به معنای واقعی و وسیع كلمه است. در این باره روایات فراوانی وارد شده است كه در ذیل نمونه‌هایی از آن را مرور می‌كنیم:

ـ امام باقر علیه السلام می‌فرماید: «هنگامی كه قائم قیام كند، هر دولت باطلی از بین می‌رود.» (7) از این روایات استفاده می‌شود كه اولین كار امام علیه السلام مبارزه با دولتهای باطل خواهد بود.

ـ امام رضا علیه السلام می‌فرماید: «ترازوی عدالت را در میان مردم می‌نهد و [در سرتاسر حكومتش] هیچ انسانی به دیگری ستم نخواهد كرد.» (8)
ـ و در روایت دیگری می‌فرماید: «خداوند بواسطه مهدی علیه السلام سراسر گیتی را پر از عدل و قسط می‌كند همان گونه كه سراسر ظلم و جور بود.» (9)

ـ امام باقر علیه السلام می‌فرماید: «وقتی قائم اهل بیت علیهم السلام قیام نماید، اموال را مساوی تقسیم می‌كند و در میان مردم با عدالت رفتار می‌كند.» (10)

ـ و در روایت دیگر می‌فرماید: «او در میان همه بندگان خدا عدالت را پیاده می‌كند و به عدل رفتار می‌كند؛ چه نیكان و چه افراد فاسق و فاجر (عدالت او به طور یكسان در حق خوب و بد اجرا می‌گردد) .» (11)

ـ و رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «مهدی عدالت را همچنانكه سرما و گرما وارد خانه می‌شود، وارد خانه‌های مردمان كند.» (12)

روش مدیریتی و قضایی

امام عصر علیه السلام برای اداره جهان استانداران و وزیرانی می‌گمارد كه جز به مصالح اسلام و رضایت خدا به چیزی نمی‌اندیشند. چنانكه در روایات، تركیب دولت مهدی علیه السلام را از پیامبران، جانشینان آنان، تقوی پیشگان و صالحان روزگار و امتهای پیشین و از سران و بزرگان پیامبران علیهم السلام بیان می‌كنند كه نام برخی از آنها نیز در روایات آمده است. (13)

ـ رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: « [مهدی علیه السلام] دقیقا فرمان خدا را اجرا می‌كند، با كسی حساب خویشاوندی ندارد و سنگی روی سنگ نگذارد.» (14)

ـ امام صادق علیه السلام می‌فرماید: «مهدی (عج اللّه تعالی فرجه) یارانش را در همه شهرها پراكنده می‌كند و به آنان دستور می‌دهد كه عدل و احسان را شیوه خود سازند و آنان را فرمانروایان كشورهای جهان قرار می‌دهد، و به آنها دستور می‌دهد كه شهرها را آباد سازند.» (15)

ـ و در روایتی می‌خوانیم: «هنگامی كه قائم (حضرت مهدی علیه السلام) قیام كند، به عدالت حكم خواهد كرد، ظلم و جور در روزگار او از بین خواهد رفت و امنیت در تمام راهها برقرار می‌گردد.» (16)

ـ و در روایت دیگر می‌خوانیم: «امام زمان علیه السلام در میان مردم مانند داود نبی علیه السلام و حضرت محمد صلی الله علیه و آله قضاوت خواهد كرد.» (17)

حكم داودی طبق بیان قرآن چنین است: «ای داود ما تو را خلیفه [و نماینده خود] در زمین قرار دادیم، در میان مردم به حق داوری كن، و ازهوای نفس پیروی نكن كه تو را از راه خدا منحرف می‌سازد.» (18)
و قضاوت محمدی صلی الله علیه و آله این است كه قرآن می‌فرماید: «و اگر میان آنها داوری كنی، با عدالت داوری كن… .» (19)

و نیز می‌فرماید: «بر طبق احكامی كه خدا نازل كرده در میان آنها حكم كن، و از هوا و هوسهای آنها پیروی نكن.» (20)

ـ امام صادق علیه السلام درباره روش قضاوت امام زمان علیه السلام می‌فرماید:‌». مهدی علیه السلام در میان پیروان تورات (یهودیان) بر اساس تورات قضاوت می‌كند و در میان پیروان انجیل (مسیحیان) بر طبق انجیل قضاوت می‌كند، و در میان پیروان زبور بر اساس همان كتاب حكم می‌كند، و در میان پیروان فرقان (قرآن) نیز بر طبق قرآن حكم می‌كند.» (21)
البته منظور از كتاب تورات، انجیل و زبور، اصل آنها است؛ نه كتابهای تحریف شده.

روش‌های اقتصادی

براساس روایات، امام مهدی علیه السلام فقر را از بین می‌برد، (22) و در دوران او در تمامی روی زمین خرابی باقی نمی‌ماند مگر آنكه آباد شود، (23) برده‌ها آزاد و قرضها و دیون همه پرداخت می‌شود، (24) گنجها را استخراج می‌كند و ثروتها را تقسیم می‌نماید، (25) زمین در دست شیعیان آن حضرت قرار می‌گیرد. (26) به انداره‌ای كه كسی بتواند بر دارد و حمل كند، مال و ثروت در اختیار درخواست كننده قرار می‌دهد، (27) عدالت و سازندگی را در همه شهرها گسترش می‌دهد (28) و خوان حكمت و ثروت گسترده می‌شود (29) و با ثروت اندوزی مبارزه می‌شود. (30)

از مطالب بالا استفاده می‌شود كه روش حكومتی امام زمان بر سه محور اساسی زیر خواهد بود.
1. اصالت دادن به كتاب و سنت؛
2. اداره جامعه بر اساس روش پیامبر صلی الله علیه و آله و امامان علیهم السلام؛
3. اقامه قسط و عدل در تمام امور حكومتی، اجتماعی و سیاسی به معنای واقعی كلمه.

ادامه »