موضوع ثروتمندن بودن یا نبودن، همواره یکی از بحث های پردامنه در بین انسانها بوده است. بعض انسانها دائماً ذهن خود را مشغول این موضوع کرده اند که چرا خدا به بعضی پول داده و به بعضی نداده، همین موضوع در زمان معصومین (علیهم السلام) هم وجود داشته است. امام رضا (علیه السلام) که این روزها، ارادتمندانش در تکاپوی جشن میلاد آن امام همام هستند؛ ما را به شکرگزاری خداوند و خشنودی به روزی خود ــ هر چند اندک باشد ــ سفارش می کند.
راضی به روزی کم، ولی حلال
در کتاب تحف العقول آمده است:احمد بن عمر و حسین بن یزید می گویند: به حضور امام رضا(علیه السلام) رسیدیم و عرض کردیم زمانی دارای روزيِ بسیار و رفاه و آسایش در زندگی بودیم، ولی اینک حال ما کمی دگرگون شده است. از خدا درخواست نما که حال پیشین را به ما باز گرداند. امام (علیه السلام) فرمود: «أيَّ شَیء تُریدُونَ تَکوُنوُنَ مُلوُکاً؟ أيَسُرُكُم أن تَکوُنوُا مِثلَ طاهِرٍ و هَرثَمَةَ، وَ اِنَّكُم عَلی خِلافِ ما أنتُم عَلَیهِ؟ فَقُلتُ: لا وَاللهِ ما سَرَّنِی أنَّ لِيَ الدُّنیا بِما فیها ذَهَباً وَ فِضَّةً وَ إنّی عَلی ما خِلافِ ما أنَا عَلَیهِ، فَقالَ(علیه السلام): إنَّ اللهَ يَقوُلُ «اِعمَلوُا آلِ داوُدَ شُکراً وَ قَلیلٌ مِن عِبادِيَ الشَّکوُرُ» (آیه 13 سبأ)، اَحسِنِ الظَّنَّ بِاللهِ، فَاِنَّ حَسُنَ ظَنَّهُ بِاللهِ کانَ اللهُ عِندَ ظَنِّهِ، وَ مَن رَضِيَ بِالقَلیلِ مِنَ الرِّزقِ قُبِلَ مِنَهَ اليَسیرُ. أنَ العَمَلِ، وَ مَن رَضِيَ بِاليَسیرِ مِنَ الحَلالِ خَفَّت مَووُنَتُهُ، وَ نُعِّمَ أهلَهُ، وَ بَصَّرَهُ اللهُ داءُ الدُّنیا وَ دَواءَها، وَ اَخرَجَهُ مِنها سالِماً إلی دارِ السَّلامِ؛[1]خواهان چه چیزی هستید؟ می خواهید سلطان باشید؟ آیا خرسند می شوید از این که مثل طاهر و هرثمه باشید و برخلاف مذهبی که دارید باشید؟ عرض کردم: نه، به خدا سوگند که خرسند نیستم که دنیا با همه طلا و نقره اش از آنِ من باشد ولی مذهبی برخلاف آنچه اینک دارم، داشته باشم. امام (علیه السلام) فرمود: همانا خداوند می فرماید: ای خاندان داوود سپاسگزار باشید، و از بندگان من اندکی سپاسگزارند. به خدا نیک گمان باش؛ چرا که هر کس گمانش را به خدا نیک دارد، خداوند به قدر گمانش با او رفتار خواهد کرد و هر که به روزی کم خشنود باشد، کردار کم او پذیرفته آید و هر که به روزی حلال اندک خشنود باشد، هزینه های زندگی او کاهش یابد و خانواده اش نعمت یابند و خداوند او را به درد و درمان دنیا، بینا سازد و او را سالم از دنیا به بهشت ببرد».
در این حدیث فوق، نکته های وجود دارد که به آنها اشاره می کنیم.
نکته اول: تلاش انسان، سر جای خود، راضی به قضا و قدر بودن هم سر جای خود
زندگی و اقتصاد هر کس در گرو تلاش و کوشش اوست. «لَيْسَ لِلْإِنْسانِ إِلاَّ ما سَعى؛[نجم/39]و اينكه براى انسان جز آنچه تلاش كرده [هيچ نصيب و بهره اى] نيست». [2]
انسان چه برای زندگی دنیا و چه آخرت باید کارو تلاش و برنامه ریزی را سرلوحه کارهایش قرار دهد.
در حدیث فوق، امام (علیه السلام نمی گوید: شما تلاش نکنید تا دوباره ثروتمند شوید و …، بلکه این مطلب را می رساند که : از اینکه وضعتان به این حال و روز افتاده، زیاد ناراضی نباشید و نسبت به خدا ناسپاسی روا مدارید، شاید کم شدن روزی شما حکمتی دارد که شما نمی دانید.
توضیح اینکه: گاهی انسان از پول و سرمایه اش، خوب استفاده نمی کند. کم کم آن را از دست داده و فقیر می شود. این بحثش جداست، ولی گاهی دیگر، کار و بار انسان نمی گیرد، در اینجا نباید انسان، دین و ایمان خود را از دست دهد که چرا خدا اینگونه شانسی برای ما قرار داده و …، شاید قسمت آنها همین است.«وَ الَّذي قَدَّرَ فَهَدى؛[اعلی/3]آن خدايى كه (هر چيز را) قدر و اندازه اى داد و (به راه كمالش) هدايت کرد». [3]
نکته دوم: ثروتمندی، غرور و بی دینی می آورد.
شاید بعضی ایراد بگیرند که قرار نشد هر کسی پولدار شود، دینش را از دست دهد و امثال این، چنانکه امام به دو راوی فرمود: می خواهید مثل فلانی و فلانی باشید که ثروتمند شدند و دینشان را از دست دادند.
شکی نیست که چسبیدن به مادیات و غرق شدن در آن، باعث بروز آسیبهای رفتاری و گفتاری می شود (غرور، انسان را گرفته و خود را از دیگران بالاتر دیده و بعضاً هم دیگران را به حساب نمی آورد)
امکان هم دارد آن دو نفری که تغییر مذهب داده و یا از مذهب خود بیرون رفته اند (طاهر و هرثمه)، ثروتمند شدن آنها باعث گمراه شدن آنها شده باشد، و امام (علیه السلام) خواسته، هشداری به آنها (یاران فقیرش) داده باشد که شماها هم باید مواظب باشید.
نکته سوم: رابطه ی رزق کم، و راحتی زندگی، و کم شدن هزینه ها
حدیث فرمود: هر که به روزی حلال اندک خشنود باشد، هزینه های زندگی او کاهش یابد و خانواده اش نعمت یابند.
زمانی بود که مهریه ها کم بودند و خانواده ها در امر ازدواج آسان (از لحاظ مالی) می گرفتند، آن آسان گرفتنها باعث می شد که در خانواده ها یک صلح و صفای خاصی حکمفرما باشد که در حال حاضر، خبری از آن حال و هوا نیست. اتاقهای شخصی و گوشی همراه گرانقیمت و خلاصه رزق و روزی زیاد، باعث مشکلات عدیده ای شده است، شاید از یک لحاظی یک رفاهی باشد، ولی …
یک ضرب المثلی در ادب فارسی داریم که می گوید: اغنیاء محتاجترند، یعنی آنها که اقتصاد و سرمایه اشان بالا می رود؛ فکر نکنند، دیگر در ناز و نعمتند و مشکلی آنها را تهدید نمی کند، خیر، بلکه چه بسا همواره شکوه دارند که زندگی سخت است و …، چون انتظارات آنها بالا رفته و همواره خواستار اشیاء تجملاتی و گران هستند (کسی که موبایل گران قیمت می خرد؛ موبایل ارزانتر ــ که کارش را هم پیش می برد ــ برایش جذابیتی ندارد) ، در حالی که با دارا بودن اقتصاد متعادل، انسان زندگی راحت تر و کم تنش تری دارد. به نظر می رسد مراد امام (علیه السلام) از ” خشنود بودن به رزق حلال کم، و کم شدن هزینه زندگی و راحتی خانواده ” همین مطلب فوق باشد.
سخن آخر
خوشنود بودن انسان به روزی حلال خود (البته نباید از تلاش و کوشش برای بهتر شدن اوضاع، غفلت کند) و شکرگزاری بدرگاه خدا، سبب راحتی بیشتر انسان و کم شدن هزینه های زندگی او می شود.
صفحات: 1· 2
آخرین نظرات