دستهای بخشنده و نگاههای مهربانی که از اقشار محروم جامعه دستگیری می کنند و با وقف بخشی از دسترنج خود، گره های بسیاری را از مشکلات زندگی نیازمندان می گشاید، حقیقتا خود را مجرای فیوضات ربانی و تجلی گاه اوصاف بخشندگی و رحمانیت پروردگار قرار داده اند و بر این توفیق بی نظیر شاکر هستند. خداوند بزرگ که خود فیاض علی الاطلاق و معطی وجود و منبع همه خیرها و خوبیهاست کسانی را که واجد چنین صفاتی باشند گرامی داشته و در قرآن مجید با آیه کریمه “والله یحب المحسنین” و آیات بسیاری دیگر ستوده است.
” فأما من اعطي و اتقي، و صدق بالحسني، فسينسره لليسري”
كسي را كه از مال يا جان خود مي‌بخشد، تقوا پيشه مي‌كند و نيكوكاري را فراموش نمي کند به گشايش در كارها نويد داده ميشود.” آيات پنج و شش سوره مبارکه ليل.
وقف از نظر قرآن
بايد گفت وقف از مختصات نظام حقوقی و اقتصادی اسلام است. وقف در اسلام دارای ويژگيهایی است. وقف عملی است صالح و باقی، و مصداق روشنی است از تعاون و تعاضد، و انفاقی است عاری از منت، و احسانی است خالی از اذيت و بدور از تحقير شخصيت ديگران، و تصدقی است دايمی و مستمر و بدون ريا، و وامی است بدون اضطراب و تكاثر (سوره مبارکه تكاثر، آيات 1 و2) و بروز اختلافات فاحش طبقاتی به صورتی معقول مبارزه می شود، و برگ سبزی است که برای انسان ذخیره میشود. (سوره مبارکه مزمل، آيه 20) و سرانجام عاملی است كه نام واقف را نيز جاودان می سازد و وی را به نوعی خلود و بقا می رساند.
وقف عبارت است از حبس کردن مال ، تصرف نکردن در آن و بخشيدن منفعت هاي حق استفاده از آن در راه خير. به عبارتي وقف به معني نگاه داشتن دايمي اصل مال و بهره برداري از منافع آن براي خيرات است.
اين عمل نيک، با 14 قرن سابقه در اسلام، ابتدا با توجه به حديثي از پيامبر (ص) صدقه جاريه نام داشته است: «بهترين يادگار و ميراثي که انسان از خود بر جاي مي گذارد 3 چيز است: صدقه جاريه (وقف) که اجر و مزدش به او مي رسد، دانشي که پس از او مورد استفاده واقع شود و فرزند شايسته اي که خيري در بر داشته باشد.»
در هر صورت نقش وقف در فعاليت هاي نيک و خير و ارائه خدمات به اشخاص و موسسه ها، سرپرستي ايتام ، ضعفا، فقرا و مراقبت و توجه بر اوضاع و احوال آنان انکارناپذير است.
علاوه بر اين وقف در عرصه هاي تاسيس و مديريت مساجد، مدارس ، آموزشگاه ها، دانشگاه ها، کتابخانه ها، درمانگاه ها و حتي آرامگاه ها نيز شرکت مي کند. حتي وقف کنندگان به آسايش مسافران نيز توجه داشته اند و استراحتگاه هايي به اين منظور در برخي راههاي اصلي مي ساختند.
به هر حال از آنجا که هيچ محدوديتي براي وقف کننده در نظر گرفته نمي شود، البته تا زماني که وقف مستلزم گناه و معصيت نباشد، عرصه وقف همچنان رو به گسترش است. در هر حال با وجود اين که وقف در طول تاريخ توسط حکومت هاي مختلف، دوران پر از فراز و نشيبي را گذرانده، اما حکومت هايي هم بوده اند که در عصر آنها، وقف دوران طلايي رشد خود را طي کرده است، مانند دوران عباسيان که توجه شاياني در آن به عمل وقف صورت گرفت، به طوري که درآمد موقوفات سالانه بالغ بر صدها هزار دينار طلا مي گرديد و نظاميه هاي بغداد و نيشابور از اين طريق اداره مي شدند.
در اين عصر تشکيلاتي به نام ديوان اوقاف نيز براي رسيدگي به امور وقفي وجود داشت. وقف از قرن چهارم تا هفتم هجري نيز رونقي بسزا داشت، تا جايي که در قرن ششم به دليل استقبال مردم، سنت حسنه موقوفات به منظور تاسيس مدارس، بيمارستان، کتابخانه و مصارف عامه گسترش فراوان يافت و ضرورت رعايت ضوابط شرعي ايجاب کرد تصدي امور موقوفات بر عهده دانشمندان و علماي دين واگذار شود.
در دوران صفويه نيز به دليل تنوع فراوان موقوفات و انجام امور ثبت در دفاتر ويژه و مصرف عوايد گوناگون آنها براساس مفاد وقف نامه ها، تشکيلاتي مانند وزارت اوقاف براي اولين بار در کشور تاسيس شد. در هر صورت، وقف يکي از عوامل تاثيرگذار در شکوفاييتمدن اسلامي بوده است.
هفته وقف در ایران
سازمان اوقاف و امورخيريه به منظور تحکيم پايه هاي سنت نبوي وقف، ترويج و نشر فرهنگ اسلامي وقف، معرفي نقش وقف در توسعه فرهنگي، اقتصادي، اجتماعي آموزشي، بهداشتي و… و همچنين ايجاد انگيزه در نيک انديشان و خيرين به منظور گسترش وقف، با تصويب شوراي عالي انقلاب فرهنگي روز 27 صفر را به عنوان روز وقف نامگذاري کرده است.
عناوين روزهاي هفته وقف امسال به ترتيب عبارتند از: 27 صفر وقف در سخن و سيره معصومين، 28 صفر وقف و تعظيم شعائر اسلامي، 29 صفر نقش وقف در ترويج قرآن کريم، اول ربيع الاول وقف و خدمات علمي و آموزشي، 2 ربيع الاول وقف و توسعه عدالت اجتماعي، 3 ربيع الاول نقش وقف در گسترش مدنيت و 4 ربيع الاول، تجليل از واقفان نيکوکار.
آخرین نظرات