مدرسه علمیه الزهرا(س) واوان

رمضان اسمى از اسماء الهى مى‏باشد و نبایست‏به تنهائى ذکر کرد مثلا بگوئیم، رمضان آمد یا رفت، بلکه باید گفت ماه رمضان آمد، یعنى ماه را باید به اسم اضافه نمود، در این رابطه به سخنان حضرت امام محمد باقر (علیه السلام) گوش فرا می‏دهیم.

هشام بن سالم نقل روایت مى‏نماید و مى‏گوید: ما هشت نفر از رجال در محضر حضرت امام باقر (علیه السلام) بودیم، پس سخن از رمضان به میان آوردیم.

فقال علیه السلام:

لا تقولوا هذا رمضان، و لا ذهب رمضان و لا جاء رمضان، فان رمضان اسم من اسماء الله عز و جل لا یجیى و لا یذهب و انما یجیى‏ء و یذهب الزائل و لکن قولوا شهر رمضان فالشهر المضاف الى الاسم و الاسم اسم الله و هو الشهر الذى انزل فیه القرآن، جعله الله تعالى مثلا و عیدا و کقوله تعالى فى عیسى بن مریم (علیهما السلام) و جعلناه مثلا لبنى اسرائیل. (۱)

امام باقر علیه السلام فرمود:

نگوئید این است رمضان، و نگوئید رمضان رفت و یا آمد، زیرا رمضان نامى از اسماء الله است که نمى‏رود و نمى‏آید که شى‏ء زائل و نابود شدنى مى‏رود و مى‏آید، بلکه بگوئید ماه رمضان، پس ماه را اضافه کنید در تلفظ به اسم، که اسم اسم الله مى‏باشد، و ماه رمضان ماهى است، که قرآن در او نازل شده است، و خداوند آن را مثل و عید قرار داده است همچنانکه پروردگار بزرگ عیسى بن مریم (سلام الله علیهما) را براى بنى اسرائیل مثل قرار داده است، و از حضرت على بن ابى طالب (علیه السلام) روایت‏شده که حضرت فرمود: «لا تقولوا رمضان و لکن قولوا شهر رمضان فانکم لا تدرون ما رمضان‏» (۲)

شما به راستى نمى‏دانید که رمضان چیست (و چه فضائلى در او نهفته است).

ادامه »

مفهوم لغوی و علت نامگذاری ماه مبارک رمضان چیست؟

1. ماه رمضان، ماه نهم از ماههای قمری است که بین شعبان و شوّال قرار گرفته و در قرآن کریم، از ماههای دوازده گانة قمری، تنها نام این ماه آمده است.(المیزان، علامه طباطبایی؛، ج، ص 14، چاپ جامعه مدرسین.)

2. با توجه به آیة شریفه 185 سوره بقره که میفرماید:“شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِیَّ أُنزِلَ فِیهِ الْقُرْءَانُ هُدًی لِّلنَّاسِ وَ بَیِّنَـَتٍ مِّنَ الْهُدَیَ وَالْفُرْقَانِ فَمَن شَهِدَ مِنکُمُ الشَّهْرَ فَلْیَصُمْه؛ ]روزه، در چند روز معدودِ[ ماه رمضان است؛ ماهی که قرآن، برای راهنمایی مردم، و نشانههای هدایت، و فرق میان حق و باطل، در آن نازل شده است؛ پس آن کس از شما که در ماه رمضان در حَضَر باشد، روزه بدارد.” هم نزول قرآن و هم تشریع حکم روزه، در این ماه بوده است؛ بنابراین، ماه روزه نزد مسلمین، ماه رمضان است.

3. رمضان در لغت از “رَمْضَأِ” به معنای شدّت حرارت، گرفته شده است.

4. در کلامی از پیامبر بزرگوار دربارة ماه رمضان چنین آمده است:“انّما سُمِّیَ الرّمضان لاِ َنَّه یرمض الذّنوب؛(میزان الحکمه، محمدی ری شهری، ج 4، ص 176، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.) ماه رمضان بدین نام خوانده شده است، زیرا گناهان را میسوزاند.”

واژه رمضان و معناى اصطلاحى آن

رمضان از مصدر «رمض‏» به معناى شدت گرما، و تابش آفتاب بر رمل… معنا شده است، انتخاب چنین واژه‏اى براستى از دقت نظر و لطافت‏خاصى برخوردار است. چرا که سخن از گداخته شدن است، و شاید به تعبیرى دگرگون شدن در زیر آفتاب گرم و سوزان نفس و تحمل ضربات بى امانش،زیرا که رمضان ماه تحمل شدائد و عطش مى‏باشد، عطشى ناشى از آفتاب سوزان یا گرماى شدید روزهاى طولانى تابستان.

 و عطش دیگر حاصل از نفس سرکشى که پیوسته میگدازد، و سوزشش براستى جبران ناپذیر است.

 در مقایسه این دو سوزش، دقیقا رابطه عکس برقرار است، بدین مفهوم که نفس سرکش با چشیدن آب تشنه‏تر مى گردد، وهرگز به یک جرعه بسنده نمى‏کند، و پیوسته آدمى را در تلاش خستگى ناپذیر جهت ارضاى تمایلات خود وا مى‏دارد. و در همین رابطه است که مولوى با لطافت هرچه تمامتر این تشبیه والا را به کار مى‏گیرد و مى‏گوید: آب کم جو تشنگى آور به دست تا بجوشد آبت از بالا و پست تا سقا هم ربهم آید جواب تشنه باش الله اعلم بالصواب زین طلب بنده به کوى حق رسید درد مریم را به خرما بن کشید.

 اما از سوى دیگر، عطش ناشى از آفتاب سوزان سیرى پذیر است، و قانع کننده.

ادامه »

محاسن اخلاق و مکارم اخلاق با یکدیگرمتفاوت هستند.

(محاسن اخلاق) به معنای (خوی خوب و پسندیده) است و (مکارم اخلاق)به معنای «بزرگواری و کرامت نفس ».

در روایات زیادی آمده است که، عموم اخلاق حمیده و به ویژه مکارم اخلاق در قیامت، کفه اعمال خوب را سنگین می کند و موجب نجات و رستگاری می شود. علاوه بر این در روایتی آمده است که،تخلق به مکارم اخلاق همچنین مایه سعادت و رستگاری در زندگی دنیوی است. عن امیرالمؤمنین(ع) قال:

«لو کنا لا نرجوا جنه ولا نخشی نارا ولا ثوابا ولا عقابا لکان ینبغی لنا ان نطلب مکارم الاخلاق، فانها مما تدل علی سبیل النجاح ». (18)

اگر به فرض، به بهشت امید نمی داشتیم و از عذاب الهی خایف نمی بودیم، شایسته انسانیت آن بود که در پی مکارم اخلاق باشیم، زیرا کرامت خلق، ما را به راه رستگاری هدایت می کند و موجبات سعادت را فراهم می آورد.

باران که در لطافت طبعش خلاف نیست در باغ لاله روید و در شوره زار خس

اما امیرالمؤمنین(ع) در توصیه به مکارم اخلاق و پرهیز از مدارا بانااهل می فرمایند: «احمل نفسک من اخیک عند صرمه علی الصله وعند صدوده علی اللطف و المقاربه و عند جموده علی البذل و عندتباعده علی الدنو و عند شدته علی اللین و ایاک ان تضع ذلک فی غیر موضعه او ان تفعله بغیر اهله ». (19)

خود را در باره برادرت وادار کن که وقتی از تو جدا می شود به او بپیوندی و در هنگام روگردانی اش با لطف و محبت به او نزدیک شوی و زمانی که دچاربخل و امساک می شود به او کرامت کنی و چون از تو دوری کند توبه او نزدیک شوی و موقع تندی و شدتش، تو با نرمی و ملایمت بااو سخن گویی و بپرهیز از این که تذکرات مرا نابجا و بی موردبه کار بندی و آن ها را با افراد نااهل که لایق فضیلت اخلاقی نیستند اعمال کنی.

ادامه »

شرح و تفسیر دعای مکارم الاخلاق اثر مرحوم فلسفی

اللهم صل علی محمد و آل محمد

امام سجاد(ع) در آغاز همه دعاهای صحیفه، بر پیامبر(ص) و اهل بیت گرامیش(ع) درود می فرستد.در جمله اول دو مطلب قابل بحث است، یکی مشروعیت اصل دعا و آن دیگر، درود بر نبی معظم اسلام قبل از آغاز دعا.

دعا یکی از قطعی ترین امور دینی و از جمله ضروریات اسلام است،در ادیان انبیای گذشته و نزد پیامبران سلف نیز دعا امری حتمی بوده است. دعا گاهی قابل استجابت است و گاهی به علل و مصالحی قابل پذیرفتن نیست، اما آنچه در بین تمام دعاها که همیشه مستجاب می شود، دعای صلوات است. در روایات آمده که چون دعای درود بر پیغمبر مورد پذیرش است، برای این که دعاهایتان مستجاب شود، در آغاز دعا، به رسول اکرم(ص) و اهل بیتش صلوات بفرستید وسپس تقاضای خود را بگویید. حضرت علی(ع) می فرماید:

«کل دعاء محجوب عن السماء حتی یصلی علی محمد واله ». (2)

و امام صادق(ع) می فرماید: وقتی یکی از شما در پیشگاه خداونددعا می کند البته تقاضای خود را با صلوات بر پیامبر(ص) آغازکند، چه آن که درود بر پیامبر(ص)، مقبول درگاه الهی است وچنین نیست که خداوند دعایی را که شامل چند مطلب است و باصلوات بر نبی آغاز شده، قسمتی را بپذیرد و قسمت دیگر را ردکند. (3) در روایت دیگری است: «در پایان دعا هم درود بفرستد». (4)

ادامه »

قرآن كريم كامل­ترين و آخرين كتاب آسماني براي هدايت بشر است. گرچه برای رسيدن به سعادت و كمال حقيقی، تلاوت اين كتاب نورانی و تدبر در آن در تمام ماه­های سال امری ضروری است ولی خواندن قرآن و انس با آن در ماه مبارک رمضان ضرورتی مضاعف دارد.

قرآن كريم در ماه مبارک رمضان نازل شده است: “شَهْرُ رَمَضانَ الَّذي أُنْزِلَ فيهِ الْقُرْآنُ هُدىً لِلنَّاسِ وَ بَيِّناتٍ مِنَ الْهُدى‏ وَ الْفُرْقان"[1] و در آيات ديگري نزول آن در شب قدر دانسته شده است: “إِنَّا أَنْزَلْناهُ في‏ لَيْلَةِ الْقَدْر"[2] و نيز: “إِنَّا أَنْزَلْناهُ في‏ لَيْلَةٍ مُبارَكَةٍ إِنَّا كُنَّا مُنْذِرين"[3] ؛ بنابراين ميان ماه رمضان و قرآن كريم، پيوندی آسمانی و ناگسستنی وجود دارد.

روزه گرفتن در اين ماه مبارک، زمينه ساز رسيدن به تقواست: “يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيامُ كَما كُتِبَ عَلَى الَّذينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُون”[4] و انسان باتقوا شايستگی آن را پيدا می ­كند كه از هدايت قرآن كريم بهره گرفته، به هدف آفرينش دست يابد: “ذلِكَ الْكِتابُ لا رَيْبَ فيهِ هُدىً لِلْمُتَّقين"[5].

تدبر در قرآن كريم و انس با آن، دو فايده عظيم را بهره انسان می ­سازد:

1. زدودن جهل: جهل بزرگ­ترين مانع رشد و تكامل انسان است. بسياری از محروميت­های واقعی و معنوی انسان­ها از آن روست كه برخی از حقايق جهان را نمی ­دانند. قرآن كريم با تبيين مهم­ترين حقايقی كه انسان برای تكاملبدانها نياز دارد در سه عرصه­ “عقايد"، “اخلاق” و “اعمال"، اين مانع بزرگ را از ميان برمی ­دارد.

2. زدودن غفلت: گاهی انسان برخی از حقايق را می ­داند ولی انس با دنيا و مظاهر فريبنده­ آن موجب می ­شود از آن­ها غافل شده، از تكامل بازماند. قرآن كريم با تكرار و تذكر پی در پی حقايقی مانند توحيد، مرگ، قيامت و حساب و كتاب آخرت، قاری را از خطر غفلت نجات می ­دهد.

تدبر در قرآن كريم و انس با آن، در نهايت موجب انس با محبوب حقيقي و خدای مهربان می ­شود؛ انسی كه شيرين ­ترين و شورانگيز­ترين لحظات زندگی انسان را رقم می ­زند و وی تا بدان جا پيش می ­رود كه لحظه­ ای مناجات با حضرت حق را با تمام دنيا عوض نمی ­كند.

آیه شگفت انگیز اجابت؛ در بین آیات روزه داری

ماه مبارک رمضان فرصتي بی ­نظير برای آشتی و ارتباط با خدای عزيز و دوست داشتنی است؛ چنانكه آيه شگفت انگيز و بی ­بديلی كه در آن خداي سبحان هفت بار ضمير متكلم را درباره خودش به كار برده و با هفت نكته بديع، اهتمام به امر استجابت دعا را بيان داشته است،[6] در ميان آيات مربوط به روزه قرار گرفته است: “وَ إِذا سَأَلَكَ عِبادي عَنِّي فَإِنِّي قَريبٌ أُجيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذا دَعانِ فَلْيَسْتَجيبُوا لي‏ وَ لْيُؤْمِنُوا بي‏ لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُون"[7].

اين انس با خدای متعال و شوق لقای او، انسان را به حدی تعالي می ­بخشد كه درمی ­يابد روشن ­ترين حقيقت هستی كه بسياري از وي غافل اند، خود خداوند متعال است كه پيوسته با انسان و در كنار اوست؛ حقيقتی كه غالب انسان­ها آن را در آخرت می ­يابند و به آن اقرار می ­كنند ولی آن علم و اقرار، ديگر سودی برايشان ندارد: “يَوْمَئِذٍ يُوَفِّيهِمُ اللَّهُ دينَهُمُ الْحَقَّ وَ يَعْلَمُونَ أَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ الْمُبين"[8].

ادامه »