مدرسه علمیه الزهرا(س) واوان

زندگینامه شهید آیت الله صدوقی(ره)

آ یت الله صدوقی، در هشتم صفر 1327 (ه . ق) در شهر یزد متولد شد. پدرش میرزا ابوطالب، فرزند محمدرضا و او فرزند آخوند ملا مهدی بود. آیت الله صدوقی در سن هفت‏ سالگی، پدر و در نه سالگی، مادرش را از دست داد و از آن پس تحت ‏سرپرستی پسرعمویش، میرزا محمد کرمانشاهی قرار گرفت. به اعتقاد همگان این خاندان پاسداران شریعت ‏بودند و ملامحمد مهدی که در عصر فتحعلی شاه می ‏زیست، به دلیل ظلم ستیزی ‏اش، مورد غضب شاه قرار گرفت و از کرمانشاه به یزد تبعید شد. آیت الله صدوقی، دروس ابتدایی را در مکتب خانه، به پایان رساند و در 13 سالگی وارد مدرسه عبدالرحیم ‏خان شد. پس از اتمام جامع المقدمات و قوانین راهی مدرسه چهارباغ اصفهان شد و یک سال بعد به یزد بازگشت. وی در 22 سالگی (1349) به قم هجرت کرد و به دلیل فضایل اخلاقی و امانتداری به سرعت مورد توجه بسیاری قرار گرفت. در قم از محضر آیات عظام؛ عبدالکریم یزدی، سید صدرالدین صدر، محمد تقی خوانساری، محمد حجت کوه کمره ‏ای بهره برد. معظم له امر تحصیل و تدریس را در اولویت قرار داد و لذا به یکی از اساتید برجسته حوزه علمیه قم مبدل گردید. از جمله بزرگانی که از محضر او خوشه ‏چینی کردند می‏توان از آیات عظام و بزرگانی چون فاضل لنکرانی، شهید قدوسی، شهید مطهری، محمد تقی جعفری، احمد جنتی و سیدهاشم رسولی محلاتی یاد کرد.

ویژگی های اخلاقی

برای اصلاح کار مردم، و رفع احتیاجات آنها، کمتر به استراحت می پرداخت و در صورت خستگی حتماً سفارش می کرد در صورتی که فردی برای دیدار آمد، او را از خواب بیدار کنند. تمام مردم را می پذیرفت و امور آنها را به لطف و محبت اصلاح می کرد و صحبت کردنش گرم و برخوردش با اشخاص، همراه با کمال تواضع بود. به خاطر همین، همه افراد بدون اختیار به انجام اوامرش می پرداختند.

بالاتر از همة خصائص اخلاقی ایشان، تقوا و اهتمام به عبادات بود. وی همان طور که روزهای خود را در اختیار مردم می گذاشت و در اصلاح امور مردم می کوشید، شبهایش را با خداوند خلوت می کرد. شاید اغراق نباشد، اگر گفته شود که از اوّل جوانی تا شب آخر عمرشان، نماز شبشان ترک نشد. بسا می شد که تا یک ساعت بعد از نصف شب برای اصلاح کار مردم گرفتار بود و بعد می خوابید و ظرف یک ساعت باز بیدار می شد و نماز شب و روابط معنوی با خدا را حفظ می کرد.

این چنین بود که توفیق فوق العاده ای شامل حال ایشان شده بود و ایشان در زندگی این همه موفقیت پیدا کردند؛ موفقیتهایی مانند عمران و آبادی، دستگیری مستضعفان، خدمت به مردم که ازبهترین کارهای مؤمنین به حساب می آمد.

فرزند بزرگوارش حجه الاسلام و المسلمین محمد علی صدوقی نیز در این باره می گویند که: «والده نیز می فرمودند که یاد ندارم شبی از شبها نماز ایشان قطع شده باشد. خلاصه خیلی مقید به مستحبات بودند.»

صفحات: 1· 2

1-دروغ در شوخی

برای این که انسان دیگران را بخنداند و خوش طبعی کند، نباید به دروغ و حرف های باطل و ناروا متوسل شود، بلکه با راستگویی و حقیقت گویی، شوخ طبعی خود را به نمایش بگذارد.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:

وَیلٌ لِلَّذِی یحَدِّثُ فَیکذِبُ لِیضْحِک فَوَیلٌ لَهُ ثُمَّ وَیلٌ لَه[1]

وای به حال کسی که به دروغ سخن می گوید، برای این که گروهی را بخنداند، پس وای بر او، وای بر او!

بنابراین مزاح و شوخی در حد اعتدال در صورتی که با دروغ و حرف های ناپسند و باطل همراه نباشد و آزردگی خاطر دیگران را فراهم نسازد و به گناه و معصیت آلوده نگردد، نه تنها منعی در آن نیست، بلکه از ویژگی های ایمان شمرده شده است.

دروغ گفتن در شوخی ها جایز نیست، جز این که انسان لطیفه ای بگوید که دروغ بودنش برای همه روشن است. اما دروغ هایی که دروغ بودنش معلوم نیست، و گاهی افراد با این دروغ ها می خواهند طرف را سر کار بگذارند و به خیال خودشان شوخی و مزاح کنند، کاری ناپسند، بلکه حرام است.[2]

شوخی هایی که معلوم است بافتنی است و همه این مطلب را می فهمند، مشکلی ندارد، ولی شوخی هایی که همراه با دروغ، وعده دروغ و خبر دروغ است و طرف هم باور می کند، براساس حکم همه فقها حرام است. اساساً دروغ یکی از گناهان بزرگ است که با ایمان سازگاری ندارد. حتی شوخی هایی که به دروغ آلوده است هم با حقیقت ایمان منافات دارد. امام علی علیه السلام فرمود:

لَا یجِدُ عَبْدٌ طَعْمَ الْإِیمَانِ حَتَّی یتْرُک الْکذِبَ هَزْلَهُ وَ جِدَّه[3]

هیچ بنده ای طعم ایمان را نمی چشد، جز این که دروغ را، چه به شوخی و چه جدی، ترک گوید.
2- دل آزاری

انسان باید مراقب باشد که مزاحش دلی را نیازارد که این کار بسیار ناپسند است. نباید به بهانه این که می خواهیم دیگران را شاد کنیم، دلی را بیازاریم.

زخم زبان زدن به دیگران، متلک گفتن به این و آن، مسخره کردن و هر مزاح و شوخی که مستلزم آزردگی و ناراحتی دیگران شود، از نظر اسلام و مکتب اهل بیت علیهم السلام عملی زشت و نارواست.
3- زیاده روی در شوخی

در مزاح و شوخی نباید افراط و زیاده روی کرد که موجب سبک شدن انسان می گردد.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می فرماید:

کثْرَةُ الْمِزَاحِ تَذْهَبُ بِمَاءِ الْوَجْه[4]

زیاده روی در مزاح و شوخی آبرو را می برد.

افراط و زیاده روی در شوخی و خود را مضحکه دیگران کردن، موجب می شود که عزت و وقار و هیبت انسان درهم شکسته شود و خواری و حقارت و سبکی برای انسان پدید آید.
4- شوخی های بی جا

یکی از آفات شوخی کردن، شوخی های بی جاست که طرف مقابل آمادگی برای شوخی ندارد و یا سنخیتی برای شوخی با او نیست.

صفحات: 1· 2

آداب اسلامی حکم می کند که انسان،گفتاری نیکو داشته باشد و از گفتن هر سخن ناروایی بپرهیزد.خداوند در قرآن کریم در این باره می فرماید((قولوا للناس حسنا))(بقره83)؛با مردم به زبان خوش سخن بگویید))یا ((قل لعبادی یقولوا التی هی احسن(اسرا :53)؛به بندگانم بگو:آنچه را بهتر است،بگویند.))همچنین قرآن کریم می فرماید:((و لا تسبوا الذین یدعون من دون الله فیسبوا الله عدوا بغیر علم(انعام:108)؛{به معبود}کسانی که غیر خدا را می خوانند،دشنام ندهید.مبادا آنها را {نیز} از روی ظلم {ظلم و}جهل،خدا را دشنام دهند.))در صدر اسلام،جمعی از مومنان بر اثر ناراحتی شدیدی که از مسئله بت پرستی داشتند،گاه به بت های مشرکان ناسزا میگفتند و دشنام می دادند.قرآن آنان را از این کار نهی کرد و رعایت ادب و عغت و نزاکت در بیان را حتی در برابر خرافی ترین و بدترین ادیان لازم شمرد (تفسیر نمونه،ج5،ص394).

رسول خدا(صلی الله علیه و آله)افراد ناسزاگو را در زمره و بدترین افراد میداند و می فرماید :((ان من شر عباد الله من تکره مجالسته لفحشه؛از بدترین بندگان خدا کسی است که به دلیل دشنام گویی،از هم نشینی و مجالست با او کناره بگیرد))(الکافی،ج2،ص325).امام علی (علیه السلام)می فرماید :((عود لسانک حسن الکلام تامن الملام (همان)؛عادت بده خود را به سخن نیکو تا از سرزنش در امان باشی.))

در وداع ماه مبارک رمضان روزه دار باید تمام گفتار و رفتار خود و نوع برخورد خویش را با چنین ماهی، از نخستین روزهای ماه صیام در نظر آورد و دقیقاً حسابگر خویش شود، اگر برخوردش کامل و تمام عیار بود شکر خدا را به جا آورد، و از خداوند متعال توفیق تکرار و تداوم عملش را بخواهد، و اگر در برخوردش کوتاهی کرده و در مصاحبتش با آن نقصی مشاهده می کند از پروردگار طلب عفو نموده و جبران آن را طلب نماید…
کی و چگونه باید وداع کرد؟
در روایت است که: « در توقیعی چنین سؤال شده وداع ماه رمضان چه وقت است؟ اصحاب ما در ان اختلاف نموده اند. بعضی آخرین شب از ماه را گفته اند و بعضی دیگر آخرین روز از آن هرگاه هلال ماه شوّال دیده شود.
جواب چنین است: « اعمال در ماه رمضان در شب های آن می باشد و وداع هم در آخرین شب آن واقع خواهد شد. پس اگر از کمی ماه بترسد آن را در دو شب قرار دهد.
بحار الانوار، ج 98،ص 172
همراه با وداع ازخداوند چه بخواهیم؟
در وداع با ماه مبارک، نخست در دعاهای آن خدا را ستایش نموده که:
«خدایا! تویی که در مقابل نعمت هایت پاداش نخواهی، و از عطا و بخششت پشیمان نخواهی گشت، و کیفر و پاداش بندگانت یکسان نخواهد بود. احسانت ابتدایی، عفو و گذشتت تفضّل، و کیفرت عدالت و حکمت است. ستار العیوبی، بخشنده ای، و بخششت بدون منّت است».
خدایا! در توبه را خود به برای بندگانت باز نموده، و از راه روحی به بندگانت معرفی کرده ای و فرمودی:
«توبوا الی الله توبة نصوحاً عسیٰ ربّکم أن یکفّر عنکم سیّئاتکم و یدخلکم جنات تجری من تحتها الانهار.»
«به سوی خدا توبه نصوح(خالص) نمایید امید است که پروردگارتان گناهانتان را بپوشاند و شما را در بهشت هایی که زیر ان نهرها جاری است داخل سازد.»
تحریم، آیه 8
بار الها! تو بندگانت را به دعا خواندی و فرمودی:
« اُدعونی اَستَجِبٔ لکم ان الذین یستکبرون عن عبادتی سیدخلون جهنم داخرین.»
«مرا بخوانید درخواست شما را روا سازم همانا کسانی که از عبادت و بندگی من سرپیچی نموده گردن کشی نمایند زود است که با ذلت و خواری به دوزخ درآیند.»
مؤمن، آیه 60
خدایا! اگر کسی از بندگانت ما راچنین راهنمایی می کرد، او را ستایش کرده، و دارای لطف و احسان بی حساب به شمار می آوردیم. خدایا پس تو سزاوارتری در مدح و ستایش، در تشکر و حمد و ثنا.
بار الها! ستایش مخصوص توست در حالی که به گناهان خود مقرّ، و به تباه ساختن های خویش معترف، و در عین حال زبانم عذر خواه، دلم پشیمان، چشمم گریان و اندامم لرزان خواهد بود.
خدایا! از گناهان قبل از ماه مبارک رمضان و خطاهای گذشته و پرده دریهایم بگذر؛ و مرا هدف و نشانه شماتتگران و طعنه زنندگان قرار مده!.
خدایا! معرفتت را شامل حالم فرما، رحمتت را بر من نازل کن، و رضا و خوشنودیت را بر من فرود آور، و مرا مورد بخشش و عطایت قرارده.
معبودا! این ماه را برای من بهترین ماه بحساب آور، و مرا بهترین نفر آن قلمداد کن، مرا از بهترین توبه کنندگان، بالاترین روزه گیرندگان، برترین عبادت کنندگان، والاترین پاداش گیرندگان و افزونترین عمل کنندگان و مقرب ترین مخلوق خویش مقرر فرما.
خدایا! برای من گناهی را باقی نگذاشته مگر آنکه آن را بخشیده، و خطایی را در نظر نیاورده جز آنکه آن را محو سازی، و لغزشی را مگر آنکه نادیده بگیری و دینی را مگر آنکه آن را برآورده باشی، و عیبی را مگر آنکه آن را پوشیده باشی.
بار الها! این ماه را آخرین ماه روزه ام قرار مده، و اگر آخرین ماه عبادتم می باشد پس با آمرزش آن را بر من بگذران.
بارالها! جدایی و مفارقت از این ماه برای من مشکل، و مرا سخت غمگین ساخته، و برگشت آن را مکرر خواهانم.
خدایا! امام زمان «عج الله تعالی فرجه الشریف»را حفظ فرموده و در فرجش تعجیل فرما، ما را از بهترین یارانش به حساب آور ومرگم را در رکاب او مقرر فرما.
خدایا! تو را به هر اسمی که برای خود در تورات و انجیل و زبور و فرقان قرار دادی و به حق حملة عرش و فرشتگان آسمانهایت و پیامبران و صدیقین و شهداء و به حق رغبت کنندگان به سویت، و مقربین و پناه برندگان، و مجاورین خانه ات، و مقدسین و مجاهدین در راهت، و به حق هر بنده ای که تو را در برّ و بحر و در کوه و دشت خوانده، و به آنچه در نزد تو محبوب ترین و محترم است سوگند می دهم آنچه را از تو طلب کرده و یا آنچه از نظرم محو شده و تو ان را می دانی و صلاح من در آن و رضایت تو در آن است، همه را مستجاب فرما، و این بنده ناچیز، ناتوان، بینوا، محتاج، شرمنده، امیدوار، ترسناک، را مأیوس و ناامید مفرما.«آمین رب العالمین»

1-عبادت و شب زنده داری :

سیر پیشوایان معصوم علیه السلام تاکید بر احیای شب قدر،تشویق به دعا و راز و نیاز بوده است.امام علی علیه السلام درباره سیره رسول خدا صلی الله علیه و آله در شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان می فرماید:((رسول خدا صلی الله علیه و آله رختخواب خویش را جمع می کرد و کمر همت را در دهه آخر از ماه رمضان محکم می بست و همیشه این گونه بود که اهل و عیالش را در شب بیست و سوم بیدار نگه می داشت و بر روی خواب رفتگان در آن شب آب می پاشید {تا از درک شب قدر و درک شب زنده داری محروم نشوند}(بحاررالانوار ،ج94،ص10)

2-حضور در مسجد:

از مسائلی که معصومان علیه السلام به آن حساسیت ویژه نشان داده اند،حضور در مسجد و انجام اعمال شب قدر در این مکان بود؛ چنان که درباره پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل شده است که ایشان دهه سوم ماه رمضان را شب و روز در مسجد معتکف بود.حضرت حتی در سخت ترین وضعیت،نماز جماعت شب قدر را در مسجد اقامه میکرد.(همان،ج59،ص10)

3-افطاری دادن و اطعام نمودن:

در سیره پیشوایان دینی،مکرر ذکر شده که ایشان در شب های ماه مبارک رمضان،به ویژه شب قدر،اطعام و افطاری می دادند و دیگران را نیز به این کار سفارش می کردند.برای نمونه رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرماید:(( کسی که با مالی که از راه حلال به دست آورده است در ماه رمضان،روزه داری را افطار دهد،در تمام شب های رمضان فرشتگان بر او درود میفرستند و جبرئیل در شب قدر با وی مصافحه می کند و هر کس جبرئیل با او مصافحه کند،قلبش نرم و اشک چشمش زیاد می شود)) (الترغیب و الترهیب ،ج2،ص95،ح14 )

4-صدقه و کمک به فقرا:

اهل بیت علیه السلام در همه مواقع یاری کننده فقرا و مستمندان بودند؛اما در ایام و شب های ماه رمضان ،اهتمام ویژه ای به این کار داشتند .برای نمونه،درباره امام سجاد علیه السلام آمده است:((کان اِذا دَخَلَ شَهرٌ رَمَضانَ تَصَدَقَ فی کلَ یوم بِدِرهَم فَیقٌولٌ:لَعَلی اٌصیبٌ لَیلَه القَدرِ؛هر روز از ماه {مبارک} رمضان درهمی صدقه می دادند و می فرمودند :((شاید {با این کار صدقه}شب قدر را دریابم.))(بحارالنوار ،ج95،ص82).