مدرسه علمیه الزهرا(س) واوان

چکيده

دراين مقاله، نظريه و ديدگاه خاصي در باب فرهنگ مطرح مي شود که برخاسته از نوع نگاه انسان شناسي اسلامي است. با توجه به عرصه هاي وجودي انسان، چهار عنصر رفتار، گرايش، باور و معلومات به عنوان ارکان فرهنگي مورد توجه قرار مي گيرند. همچنين با فرض سطوح پنج گانه براي هريک از ارکان مذکور، به نگاه جامعي نسبت به فرهنگ جامعه مي رسيم. در اين ميان، دو وظيفه اصلي دولت ديني در عرصه فرهنگ عبارت اند از: الف. مخاطب شناسي فرهنگي به معناي دقيق وضعيت و سطوح توده مردم در هر يک از ارکان چهارگانه. ب. زمينه سازي براي ارتقاي فرهنگي که در اين بحث، ضمن تعريف مديريت فرهنگي، يگانه عامل فرهنگ ساز، رفتار اجتماعي دانسته شده و براي اين مدعا ادله و مثال هايي مطرح گرديده است.
کليد واژه ها: فرهنگ، ارکان و حوزه هاي فرهنگي، سطوح فرهنگي، اسلام، دولت ديني، مخاطب شناسي، ارتقاي فرهنگي.
1- فرهنگ و ارکان آن
درباره فرهنگ، صدها تعريف ارائه شده است.(1)که در اينجا مجال بررسي اين تعاريف وجود ندارد و هيچ يک از تعاريف موجود را نيز بر نمي گزينيم، ولي منظور و مراد خود را از فرهنگ بيان مي کنيم که عبارت است از سبک زندگي. با توجه به تعاريف ارائه شده (2 )مي توان چنين گفت: منظور از سبک زندگي، ابعاد گوناگون زندگي در حيات جمعي انسان هاست، که مي تواند يک محله، يک شهر، يک کشور و يا کل جهان در يک زمان باشد و اين ابعاد به گونه اي رواج يافته باشد که وجود آن عادي و خلاف آن براي مجموعه مورد نظر غيرعادي باشد.
فرهنگ يا سبک زندگي چهار رکن دارد:
1- رکن اول، رفتارهايي است که در يک جامعه رواج يافته است و مردم به راحتي آن را انجام مي دهند و اگر خلاف آن انجام شود، موجب تعجب ديگران مي شود، براي مثال، نوع خاصي از لباس پوشيدن در جامعه رواج مي يابد، به گونه اي که اگر کسي خلاف آن را بپوشد، براي مردم غيرعادي است.
بايد توجه داشته باشيم که دستاوردهاي رفتارهاي اجتماعي نيز در همين رکن مي گنجد، از اين رو، با بيان نوع لباس پوشيدن مردم، در واقع در مورد نوع لباس مردم نيز قضاوت مي کنيم و يا با بيان زندگي شهري، در واقع خانه سازي و شهرسازي را نيز مدنظر قرار مي دهيم. بنابراين، معماري و ساختمان هاي حاصل هم بخشي از رفتارهاي اجتماعي تلقي مي شود، به اين معنا که زندگي کردن در نوع خاصي از خانه ها، عادي و در غير آن غيرعادي مي گردد.
2-رکن دوم، سبک زندگي مستتر است و بايد در يک نگاه عميق تر شناخته شود و آن نظام ارزش گذاري آن جامعه به معناي پسند و ناپسند مردم است. رفتارهاي جامعه بيش از هر چيز، متأثر از همين نظام ارزش گذاري است، براي مثال اگر گفته مي شود در جامعه اي روابط دختران و پسران نامحرم خيلي عادي
است، اين امر بر اساس نظام ارزش گذاري آن جامعه مي باشد که چنين روابطي را عادي مي داند و يا اگر در جامعه اي کمک به فقرا و اطعام يتيمان بسيار رواج دارد، اين امر متأثر از نظام ارزش گذاري آن جامعه است.
3-رکن سوم، سبک زندگي يا فرهنگ، باورها و به تعبير کلي تر، ايمان مردم است. باورها سطح مخفي تر از فرهنگ يک جامعه است که با دو سطح يا رکن ديگر (رفتارها و نظام ارزش گذاري) در تأثير و تأثر متقابل است. براي مثال، اگر مردم به اين باور عميق دست يابند که صدقه موجب برکت در اموالشان مي گردد و خير دنيا و آخرت آنها را رقم خواهد زد، بر اين اساس رفتار مي کنند و صدقه خواهند داد.
4- رکن چهارم، اطلاعات و معلومات جامعه است. اين رکن با رکن قبلي، يعني باورهاي جامعه از چند نظر متفاوت است، يکي از تفاوت ها اين است که متعلق باور و متعلق اطلاعات و معلومات، گاهي به کلي متفاوت است، براي مثال، سلسله مطالبي در باب جغرافيا، نجوم و مانند آن، متعلق علم و اطلاعات قرار مي گيرند، ولي متعلق باور و ايمان نيستند.
تفاوت ديگر اطلاعات و باور اين است که مي توان در باب متعلق يکسان نيز حالتي را تصور کرد که فرد يا جامعه، نسبت به چيزي با اطلاعات اندک، باور بالايي داشته باشند، يا با اطلاعات فراوان، باور اندکي داشته باشند؛ براي مثال، توده مردم شيعه درباره حضرت ابوالفضل (ع) علم و اطلاعات بسيار کمي دارند، منتها باور و ايمان ايشان به حضرت ابوالفضل (عليه السلام) بسيار بالاست و به تبع اين باور و ايمان، ارزش هايي مانند وفا و ادب ايشان را مي فهمند و بر رفتار آنها نيز اثر مي گذارد، با وجود اينکه هيچ کتابي در اين رابطه نخوانده اند و علم خاصي ندارند. در مقابل، امکان دارد نسبت به شخصي اطلاعات بسياري وجود داشته باشد، اما آن اطلاعات در باور و رفتار فرد و جامعه، بي تأثير باشد.
تفاوت سوم اينکه اساساً روش هاي ايجاد علم و اطلاعات، با روش هاي ايجاد باور و ايمان متفاوت است.
1-5 يک پيش فرش، به عنوان پيش فرض مي پذيريم، علاوه بر نکات پيش گفته، تمام ارکان چهارگانه ي فرهنگ بر هم تأثير و تأثر دارند. اثبات مدعاي مذکور را به مجال ديگري واگذار مي کنيم و در اينجا براي تقريب به ذهن، به چند مثال بسنده مي کنيم؛
تأثير رفتار در نظام ارزش گذاري: شخصي که در مجموعه اي عضو مي شود، با اعضاي آن مجموعه همدلي و ابراز عواطف مثبت و يا منفي خواهد کرد؛ پس اين عضويت سببي شده است براي همدلي و دفاع از آن مجموعه.
تأثير رفتار بر باور: انسان گناهکاري که به فسق و فجور مي پردازد، ترجيح مي دهد باور کند خدايي نيست به تعبير قرآن کريم:«ثم کان عاقبه الذين اساوا السواي ان کذبوا بايات الله» (روم: 10)؛ يعني رفتار زشتشان، مقدمه انکار خداوند شد. شهيد مطهري در کتاب علل گرايش به ماديگري مي فرمايد: سيه کاري، سيه دلي مي آورد و سيه دلي، سيه فکري؛ (3 )به تعبير ديگر، ماترياليسم اخلاقي به ماترياليسم اعتقادي منجر مي شود.
تأثير رفتار بر علم: اين تأثير بديهي است؛ زيرا در روش هاي متداول، هر نوع علم آموزي مستلزم نوعي رفتار است؛ مانند رفتن به مدرسه و دانشگاه، کتاب خواندن، شنيدن يک سخنراني و …

1-6. نظام فرهنگي و خرده نظام ها
آنچه بيان شد، درباره فرهنگ و سبک زندگي به صورت کلي بود؛ يعني مجموع تمام رفتارهاي جامعه، مجموع تمام گرايش هاي جامعه، مجموع تمام باورهاي جامعه و مجموع تمام معلومات جامعه.
تذکر اين نکته ضروري است، الگوي مذکور در باب خرده نظام هاي فرهنگي نيز قابليت تطبيق دارد؛ به اين معنا که مثلاً، اگر فرهنگ اقتصادي را يک خرده نظام فرهنگي بدانيم، طبق الگوي مذکور بايد آن را متشکل از رفتارهاي اقتصادي، باورهاي اقتصادي، گرايش ها يا علائق اقتصادي و معلومات يا اطلاعات اقتصادي مردم به شمار آوريم. مصداق بارز و مهم پاره فرهنگ ها، فرهنگ ديني است که آن هم از ارکان چهارگانه رفتارهاي ديني، باورهاي ديني، گرايش هاي ديني و معلومات ديني تشکيل شده است.
نکته مهمي از مطلب مذکور قابل استفاده است که به توسعه الگوي مورد نظر در باب فرهنگ مي انجامد و آن اينکه مؤلفه ها و ارکان گوناگون خرده نظام ها نيز بر يکديگر تأثير و تأثر دارند؛ يعني فرهنگ اقتصادي بر فرهنگ ديني مردم مؤثر و از آن متأثر است؛ به بيان دقيق تر، هر يک از ارکان فرهنگ ديني بر ديگر ارکان فرهنگ اقتصادي مؤثر و از آنها متأثر است.
نکته مزبور، به نحو ساده سازي شده در نمودار (2) منعکس شده است؛ با اين توضيح که اولاًًً براي فرهنگ ديني اهميت و اولويت قائل شده ايم؛ زيرا آن را عميق ترين و مؤثرترين عرصه يا مؤلفه فرهنگ در هر جامعه اي مي دانيم، از اين رو، مربع مربوط به آن را محيط بر مربع ديگر رسم نموده ايم؛ ثانياً، از ميان ارکان گوناگون فرهنگ ديني، رفتار ديني را داراي بيشترين ارزش دانسته ايم و آن را در رأس تصوير قرار داده و تأثير آن را بر ديگر مؤلفه هاي فرهنگ عمومي يا خرده نظام هاي فرهنگي ديگر در مربع محاط نشان داده ايم، با اين پيام که رفتار
ديني مردم جامعه است که به ديگر ارکان و مؤلفه هاي فرهنگي جامعه، جهت و نظام مي بخشد.
در اين نمودار، خطوط ممتد نشانگر تأثير ارکان يک عرصه فرهنگ بر ديگر ارکان همان عرصه و خطوط نقطه چين، علامت تأثير ارکان يک عرصه فرهنگ بر ارکان عرصه ديگر فرهنگي است که فقط مصداق تأثير رفتار ديني بر ارکان ديگر عرصه ها ترسيم شده است.

صفحات: 1· 2

مسجد، خانه‌ای است برای ارتباط ویژه با معبود. خانه‌ای که دائم، مؤمنان در آن نور می‌پراکنند و نیز نور می‌گیرند. برای این‌که بهتر با جایگاه مسجد آشنا شویم به چند روایت زیبا در این رابطه می‌پردازیم.

خانه‌های نور

پیامبر خدا (صلّی الله علیه و آله) در حدیثی قدسی فرمودند:« قالَ اللّه‏ تَبارَكَ وتَعالى: ألا إنَّ بُيوتي فِي الأَرضِ المَساجِدُ، تُضيءُ لِأَهلِ السَّماءِ كَما تُضيءُ النُّجومُ لاِهلِ الأَرضِ [1]خداوند ـ تبارك و تعالى ـ فرمود: آگاه باشيد كه خانه‌‏هاى من در زمين، مساجدند كه به سانِ درخشش ستارگان براى اهل زمين، بر آسمانيان، نورافشانى مى‏‌كنند». این جمله از زبان خود خداست و معنایی عمیق را در قالب مثالی دقیق بیان می‌دارد. خداوند نیازمند جا و مکان نیست و هیچ شبیهی ندارد. امام علی (علیه السلام) در توصیف خداوند متعال می‌فرمایند: « ولا كانَ في مَكانٍ فيَجوزَ عَلَيهِ الانتِقال[2]ُ در جايى نيست، تا جا به جا شدن در حقّ او روا باشد». بلکه او در همه جا هست: « إنَّهُ لَبِكُلِّ مَكانٍ، و في كُلِّ حِينٍ و أوانٍ، و مَعَ كُلِّ إنسٍ و جانٍّ [3] او در هر جا و در هر زمانى و با هر انس و جنّى هست». آری با خدا در هر جایی می‌شود ارتباط برقرار کرد و این ویژگی خدای بی‌همتاست؛ امّا در مسجد بهتر این ارتباط برقرار می‌شود و دل انسان شوق بیشتری برای ارتباط دارد و فضای معنوی مسجد برای حلّ هر مشکلی مفید و کارساز است حتّی مشکلات مادّی!

خانه‌ای برای نیاز

همه انسان‌ها به خانه نیاز دارند، امّا راز لزوم خانه‌ای برای خدا، در مسأله نیاز انسان‌ها به خداست! خودش فرمود: « يا أَيُّهَا النَّاسُ أَنْتُمُ الْفُقَراءُ إِلَى اللَّهِ وَ اللَّهُ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَميد [فاطر/15] اى مردم شما (همگى) نيازمند به خدائيد تنها خداوند است كه بى‏‌نياز و شايسته هر گونه حمد و ستايش است!». فقیر کسی است که به روی پای خود نمی‌تواند بایستد و نیاز دارد تا کسی او را کمک کند. به راستی که همه انسان‌ها برای ادامه حیات و بقائشان به خداوند نیاز دارند؛ حتّی اگر خودشان ندانند و یا به خداوند اعتقادی نداشته باشند. باید جایی باشد تا انسان‌ها فارغ از هر چیز دیگر روح خود را از سرچشمه‌اش سیراب کنند و ارتباطی از جنس عشق بیافرینند! همچنان‌که فرمود: «ثُمَّ سَوَّاهُ وَ نَفَخَ فيهِ مِنْ رُوحِهِ وَ جَعَلَ لَكُمُ السَّمْعَ وَ الْأَبْصارَ وَ الْأَفْئِدَةَ قَليلاً ما تَشْكُرُون [سجده/9]سپس (اندام) او را موزون ساخت و از روح خويش در وى دميد و براى شما گوش و چشم‌ها و دل‌ها قرار داد امّا كمتر شكر نعمتهاى او را بجا مى‌‏آوريد!».
شاید فقیر، خانه داشته باشد؛ امّا شاه هم باید خانه داشته باشد تا سائل برای رفع حاجتش به سوی او بیاید.

همه برای خدا خانه بسازیم!

پیامبر خدا فرمودند:« المَسجِدُ بَيتُ كُلِّ مُؤمِنٍ [4] مسجد، خانه هر مؤمنى است». یعنی خدا خانه خود را خانه مؤمن می‌داند و همه مؤمنان را به خانه‌اش راه می‌دهد. حال آیا سزاوار است که مؤمنان، خدا را به خانه‌شان راه ندهند؟! چگونه باید خدا را به خانه‌هایمان دعوت کنیم؟ پیامبر گرامی اسلام راه را این‌گونه نشان می‌دهند: « أكرَمُ البُيوتِ عَلى وَجهِ الأَرضِ أربَعَةٌ : الكَعبَةُ، وبَيتُ المَقدِسِ، وبَيتٌ يُقرَأُ فيهِ القُرآنُ، وَالمَساجِدُ [5] گرامى‏‌ترينِ خانه‌‏ها بر پهنه زمين، چهارتايند: كعبه، بيت المقدّس، خانه‏‌اى كه در آن قرآن تلاوت شود، و مسجدها». اگر به ترتیب ذکر شده دقّت کنیم خانه‌هایی که در آن قرآن تلاوت می‌شود برتر از مساجد معمولی هستند! یعنی خانه‌ها می‌توانند تا این حد مورد توجّه و رحمت خدا باشند و این یعنی راه دادن خدا به خانه. چقدر زیبا و لطیف است تأویل دعوت خدا به خانه و تشریف‌فرمایی او در مورد این آیه شریفه که فرمود:« وَ قالَ رَبُّكُمُ ادْعُوني‏ أَسْتَجِبْ لَكُم‏ [غافر/60] پروردگار شما گفته است:"مرا بخوانيد تا (دعاى) شما را بپذيرم!». آری! کافی است خدا را به خانه خود دعوت کنیم او دعوت ما را می‌پذیرد.

مسجد؛ تودهنی به شیطان

دلیل سقوط ابلیس از جایگاه خود و رانده شدنش از درگاه الهی عدم اطاعت از دستور خداوند در مورد سجده بر انسان بود و تکبّری که باعث این نافرمانی شد. همان‌طور که از نام مسجد برمی‌آید محل سجده کردن و عبادت و خضوع در پیشگاه الهی است و حضور انسان در مساجد، جوابی دندان شکن به برتری طلبی شیطان بر او خواهد بود؛ چرا که امام علی (علیه السلام) فرمودند: « المَساجِدُ مَجالِسُ الأَنبِياءِ، وحِرزٌ مِنَ الشَّيطانِ [6] مسجدها، نشستنگاه پيامبران و محافظت كننده از شيطان‏‌اند». با برگزاری مصداق اتمّ نماز که همان نماز جماعت در مسجد است، بزرگ‌ترین ضربه را به شیطان بزنیم زیرا حضرت زهرا سلام الله علیها فرمودند: «مَا أَرْغَمَ أَنْفَ الشَّیطَانِ أَفْضَلُ مِنَ الصَّلَاةِ فَصَلِّهَا وَ أَرْغِمْ أَنْفَ الشَّیطَان[7] هیچ چیز به مانند نماز، بینی شیطان را به خاک نمی‌ساید، پس نماز بگذار و بینی ابلیس را به خاک بمال».

شاید برای همین است که در مسجد جایی را به عنوان محراب(محل جنگ) قرار داده‌اند!

صفحات: 1· 2

“برکت” در أصل “بَرْك” به معنی سينه شتر میباشد، یعنی شتر سينه خود را به زمين زد، سپس اين كلمه به معنى دوام و رشد آمده و بركت در إصطلاح يعنى استقرار خير از سوی خداوند، در يك چيز.[1]

ارتباط معنای لغوی با إصطلاحی

چون سینه در هنگام نشستن و برخاستن شتر مقدم بربقیۀ اعضاء است و اینکه شتر مهمترین راه کسب روزی در بین اعراب است، به عنوان مصداق روشنی از خیر می­باشد[2] و لذا در مورد هر نعمتی که با دوام باشد استعمال شده است.

نسبیت برکت

معنای برکت مانند امور نسبی است یعنی به حسب غرضی که در آن نهفته است مختلف میگردد، چون خيريت هر چيزى به حسب آن غرضى است كه متعلق به آن مى‏شود مثل غذا خوردن که اغراض متعددی مانند: سیری، سلامتی، إستشفاء و…را می­توان از آن اراده نمود و لذا چون غرض از دين تنها و تنها سعادت معنوى و يا حسى منتهى به معنوى است، لذا مقصود از بركت در لسان دين، آن چيزى است كه در آن خير معنوى و يا مادىِ منتهى به معنوى باشد.[3]

اقسام برکت
«وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرى‏ آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَيْهِمْ بَرَكاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْض‏ »[4]

«و اگر اهل آباديها، ايمان مى‏آوردند و تقوا پيشه مى‏كردند،بركات آسمان و زمين را بر آنها مى‏گشوديم‏»
بنا بر این آیه، برکات به دو قسم تقسیم می­شود:
1- برکات آسمانی(بركات معنوى‏):[5]
بركات آسمانی عبارت است از توجّهات معنوى و رحمتهاى روحانى كه سبب گشايش و خوشى روح و وسعت قلبى و نورانيّت باطنى و استفاضه از فيوضات إلهى مى‏شود.[6]
2- برکات زمینی(بركات مادى یا حسّى): [7]
برکات زمینی برکاتی است که منشأ آنها از زمین است مانند: آب، خاك، هوا، اشجار، زراعات و حيوانات دريايى، صحرايى و هوايى و آنچه مورد استفاده انسانها قرار مى‏گيرد.[8]

مکانهای پر برکت
1- كعبه:
یکی از مکانهایی که در قرآن با وصف مبارک از آن یاد شده کعبه می­باشد:
«‏إِنَّ أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ مُبارَكاً وَ هُدىً لِلْعالَمِين‏ »[9]
«نخستين خانه‏اى كه براى مردم قرار داده شد، همان است كه در سرزمين مكّه است، كه پر بركت..»

كعبه از اين جهت مبارك است كه از نظر معنوى و مادى دارای امتیازات خاصی می­باشد، بركات معنوى اين سرزمين و وحدتى كه در پرتو آن مخصوصا در مراسم حج به وجود مى‏آيد بر هيچكس پوشيده نيست، از نظر مادى نیز علی رغم شرایط بد آب و هوایی، اين شهر در طول تاريخ همواره يكى از شهرهاى آباد و پر تحرك و يك مركز آماده براى زندگى و تجارت بوده است.[10]
2- شام:
سرزمین دیگری که برکات الهی شامل آن شده، سرزمین شام است:
«وَ نَجَّيْناهُ وَ لُوطاً إِلَى الْأَرْضِ الَّتِي بارَكْنا فِيها لِلْعالَمِين‏ »[11]
«او و لوط را به سرزمينی كه آن را براى همه جهانيان پربركت ساختيم، نجات داديم‏ »

گرچه نام اين سرزمين صريحاً در قرآن نيامده ولى با توجه به آيه اول سورۀ اسراء معلوم مى‏شود همان سرزمين شام است (که شامل فلسطین، ادن ،سوریه، لبنان بوده) كه هم از نظر ظاهرى پر بركت و حاصلخيز است و هم از نظر معنوى، چرا كه كانون پرورش انبياء بوده است.[12]
3- أرض بيت المقدس:‏
سرزمین بيت المقدس، مکان دیگری است که مشمول برکات الهی شده است:
«سُبْحانَ الَّذِي أَسْرى‏ بِعَبْدِهِ لَيْلاً مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى الَّذِي بارَكْنا حَوْلَه ‏»[13]
«پاك و منزّه است خدايى كه بنده‏اش را در يك شب، از مسجد الحرام به مسجد الاقصى كه گرداگردش را پر بركت ساخته‏ايم، برد…»

مسجد الاقصى ‏مکان مقدسى است و سرزمين اطراف آن نيز سرزمينی پر بركت است، اين آیه به بركات مادی یا معنوی این سرزمین اشاره دارد، چرا که اين سرزمين مقدس، در طول تاريخ كانون پيامبران بزرگ خدا، و خاستگاه خدا پرستى بوده است.[14]
4- وادی طور:
از وادی طور نیز در قرآن با وصف مبارک یاد شده است:
« فَلَمَّا أَتاها نُودِيَ مِنْ شاطِئِ الْوادِ الْأَيْمَنِ فِي الْبُقْعَةِ الْمُبارَكَةِ مِنَ الشَّجَرَة..»[15]
«هنگامى كه به سراغ آتش آمد، از كرانه راست درّه، در آن سرزمين پر بركت، از ميان يك درخت ندا داده شد..»

زمانهای پر برکت
بعضی از اوقات نیز وجود دارند که در قرآن با وصف “مبارک” از آنها یاد شده است که “شب قدر” بخاطر نزول قرآن که خیر کثیر است از جملۀ آنان به شمار می­رود:
« إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِي لَيْلَةٍ مُبارَكَةٍ»[16]
«كه ما آن را در شبى پر بركت نازل كرديم‏ »

أشیاء پر برکت

1- قرآن:
از جمله چیزهایی که از نگاه خداوند، دارای برکت فراوانی است، قرآن می­باشد چرا که در این کتاب آسمانی خير كثير نهفته شده و همواره مردم را به استوارترين راه هدايت نموده و خداوند به وسيله آن، مؤمنان را به راههاى سلامت رهبرى مى‏كند، مردم در امر دنيايشان از آن منتفع شده و در نتيجه صاحب زندگى پاکیزه مى‏گردند. جهل و بخل و كينه از ميانشان رخت بربسته و سعادتمندمى‏گردند و در آخرت از نعمت جاويد برخوردار مى‏شوند.[17]
«وَ هذا كِتابٌ أَنْزَلْناهُ مُبارَكٌ »[18]
«و اين كتابى است كه ما آن را نازل كرديم كتابى است پربركت‏»
2- آب:
آب نیز از جملۀ چیزهاییست که خداوند از آن با عنوان “مبارک” یاد نموده است و مباركی آن بدين جهت است كه خيرات آن به زمين و اهل زمين عايد مى‏شود.[19]
«وَ نَزَّلْنا مِنَ السَّماءِ ماءً مُبارَكا »[20]
«‏و از آسمان، آبى پربركت نازل كرديم ‏»

افراد پر برکت
خداوند در قرآن به برخی از افراد توجّه خاصی نموده و آنها را مشمول برکات خود نموده است:
1- نوح و همراهان او:
«قِيلَ يا نُوحُ اهْبِطْ بِسَلامٍ مِنَّا وَ بَرَكاتٍ عَلَيْكَ وَ عَلى‏ أُمَمٍ مِمَّنْ مَعَكَ..»[21]
«(به نوح) گفته شد: اى نوح! با سلامت و بركاتى از ناحيه ما بر تو و بر تمام امتهايى كه با تواند، فرود آى!..»

در این آیه مراد از بركات، که نصیب نوح و همراهان او شده، مطلق نعمت‏ها در زندگى نيست، بلكه خصوص آن نعمت‏هايى است كه آدمى را به سعادت رسانيده است.[22]
2- ابراهیم و اسحاق و خاندان آنها:
ابراهیم و خاندان او نیز از جمله افرادی بودند که برکات خداوند شامل حال آنها شد:
« سَلامٌ عَلى‏ إِبْراهِيم‏.. وَ بارَكْنا عَلَيْهِ وَ عَلى‏ إِسْحاقَ وَ مِنْ ذُرِّيَّتِهِما مُحْسِنٌ وَ ظالِمٌ لِنَفْسِهِ مُبِينٌ »[23]
« سلام بر ابراهيم!.. ما به او و اسحاق بركت داديم و از دودمان آن دو، افرادى بودند نيكوكار و افرادى آشكارا به خود ستم كردند»

دراين آيه، سخن از بركتى است كه خدا به ابراهيم و اسحاق ارزانى داشت، این آیه فعل«بارَكْنا»به صورت مطلق ‏آمده و معنى عموم را مى‏رساند، بنابراين بركت در همه چيز را شامل مى‏شود، در عمر و زندگى، در نسلهاى آينده،در تاريخ و مكتب و ..،و گفته شد که‏ این کلمه در مورد هر نعمتی که با دوام باشد استعمال می­شود و لذا این آيه اشاره به دوام نعمتهاى الهى بر ابراهيم و اسحاق (و خاندانشان) مى‏باشد و از بركاتى كه خداوند به آنها داد اين بود كه تمام انبياى بنى اسرائيل از دودمان اسحاق به وجود آمدند.[24]
3- موسی:
موسی(ع) نیز از شخصیّت­هایی است که برکت خداوند شامل او گردیده است:
«فَلَمَّا جاءَها نُودِيَ أَنْ بُورِكَ مَنْ فِي النَّارِ وَ مَنْ حَوْلَها وَ سُبْحانَ اللَّهِ رَبِّ الْعالَمِين‏»[25]
« هنگامى كه نزد آتش آمد، ندايى برخاست كه مبارك باد آن كس كه در آتش است و كسى كه در اطراف آن است..»

صاحب مجمع در تفسیر« مَنْ حَوْلَها » آورده است که مراد، حضرت موسی است.[26]
4- عیسی:
عیسی(ع) نیز از جانب خداوند منشأ برکات فراوانی بوده است:
« وَ جَعَلَنِي مُبارَكاً أَيْنَ ما كُنْت »[27]
‏«و مرا- هر جا كه باشم- وجودى پر بركت قرار داده‏ »

معناى مبارك بودن‏ او این است که براى مردم منافع بسيار دارد، علم نافع به ايشان مى‏آموزد و به عمل صالح دعوتشان مى‏كند و به ادبى پاكيزه‏تر تربيتشان مى‏كند و كور و پيس را شفا داده، اقويا را اصلاح و ضعفا را تقويت و يارى مى‏كند.[28]

عوامل برکت
برکات الهی، هدیه هایی است که خداوند از روی فضل، برای بندگان خود در نظر گرفته است، امّا این برکات بر اساس نوع و میزان عملکرد بندگان و آمادگی آنها، به ایشان می­رسد و لذا باید شرایط را برای دریافت برکات فراهم نموده تا بهرۀ بیشتری ببریم،[29] عواملی که انسان را در این زمینه یاری میکنند عبارتند از:
1- ایمان و تقوا:
«وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرى‏ آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَيْهِمْ بَرَكاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْض »[30]‏
«و اگر اهل آباديها، ايمان مى‏آوردند و تقوا پيشه مى‏كردند، بركات آسمان و زمين را بر آنها مى‏گشوديم ‏»

چرا که اهل ايمان و تقوا نعم الهى را وسيله عبادت‏ و اطاعت‏ می­کنند، ولی کفار آن را در راه معصیت خرج می کنند[31]

2- إستغفار:
برای دریافت برکات الهی باید موانع را از سر راه برداشت، یکی از وسایل این کار استغفار است:
«فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ إِنَّهُ كانَ غَفَّاراً يُرْسِلِ السَّماءَ عَلَيْكُمْ مِدْراراً وَ يُمْدِدْكُمْ بِأَمْوالٍ وَ بَنِينَ وَ يَجْعَلْ لَكُمْ جَنَّاتٍ وَ يَجْعَلْ لَكُمْ أَنْهارا »[32]
«به آنها گفتم: از پروردگار خويش آمرزش بطلبيد كه او بسيار آمرزنده است ،تا بارانهاى پربركت آسمان را پى در پى بر شما فرستد و شما را با اموال و فرزندان فراوان كمك كند و باغهاى سرسبز و نهرهاى جارى در اختيارتان قرار دهد!»

امام علی(ع)در این باره فرمودند:
«وَ قَد جَعلَ اللّهُ الاستِغفارَ سَبَباً لِدُرر الرّزق وَ رَحمَة الخلق…»[33]
«خداوند إستغفار را وسیلۀ دائمی فروریختن روزی و موجب رحمت به خلق قرار داد… »

صفحات: 1· 2

 امام هشتم(ع) فرمود: «بر تو باد که از تزویج [دختر خویش] با شراب خوار دوری کنی. پس اگر او را به تزویج شراب خوار درآوردی، گویا وی را به کار خلاف عفت سوق داده ای.»

اشاره

همچنان که فصلی از طبیعت بهار نام گرفته و سرسبزی و شادابی و نشاط ویژگی بارز آن است، عمر انسان نیز دارای بهاری است که همان دوران جوانی باشد؛ دورانی سرشار از قدرت و نیرو و نشاط و شادابی.

ازدواج نیز بهاری دارد و آن، زمانی است که انسان در اوج بلوغ جسمانی قرار دارد. اگر ازدواج در این دوران انجام گیرد آثار گران بها و مفیدی را در پی خواهد داشت و محصول چنین ازدواجی فرزندان شاداب و بانشاط خواهد بود.

پیامبر اکرم(ص) فرمود: «هیچ جوانی نیست که در ابتدای جوانی ازدواج کند مگر آن که ناله-ی شیطان بلند می‏شود: “‏ای وای، ‏ای وای، دو سوم دین خود را از من حفظ کرد". پس این بنده باید تقوای الهی را در یک سوم باقی مانده پیشه سازد.»1

گاه در روایات، تعبیرات و تشبیهات معنا داری برای اهتمام ورزیدن به ازدواج در دوران جوانی، وارد شده است که سخت قابل دقت است. از جمله امام هشتم(ع) فرمود: «جبرئیل بر پیامبر(ص) نازل شد و گفت:‏ “ای محمد! پروردگارت سلام می‏رساند و می‏فرماید: دوشیزگان همچون میوه ی درخت‏اند. هرگاه میوه رسید، چاره‏ای جز چیدن آن نیست وگرنه خورشید آن را فاسد می‏کند و باد رنگ آن را دگرگون می‏سازد؛ و به حقیقت دوشیزگان هرگاه دریابند آن چه را زنان دریافته‏اند، دوایی جز شوهر برای آنان نیست وگرنه ترس فتنه بر آن ها می‏رود.” سپس پیامبر اکرم(ص) بر منبر رفت و مردم جمع شدند و آن چه را خداوند عزیز و جلیل دستور داده بود اعلام نمود.»2
پیامبر اکرم(ص) فرمود: «هیچ جوانی نیست که در ابتدای جوانی ازدواج کند مگر آن که ناله ی شیطان بلند می‏شود: “‏ای وای، ‏ای وای، دو سوم دین خود را از من حفظ کرد". پس این بنده باید تقوای الهی را در یک سوم باقی مانده پیشه سازد.»

سهل گیری در امر ازدواج

یکی از معضلاتی که امروزه در کنار ازدواج قد علم کرده، تجملات و رسم و رسومات نامناسب است: مهریه ی سنگین، جهیزیه ی کمرشکن، جشن عروسی مفصل همراه با رقابت های ناروا و اسراف فراوان، توقعات بیش از حد مانند داشتن کار با درآمد زیاد، خانه ی آن چنانی، ماشین و ….اسلام در این بخش سفارشاتی دارد که می‏تواند گره گشا باشد. پیامبر اکرم(ص) درباره ی مهریه می‏فرماید: «بهترین زنان امت من، زنانی هستند که مهریه ی کمتر و سیمای نیکوتری داشته باشند.»3

و درباره ی شرایط خواستگار و این که حتماً لازم نیست داماد و یا پدر او از ثروتمندان باشند، فرمود: « هرگاه خواستگاری [برای دختر شما] نزد شما آمد که دین و امانت داری وی رضایت بخش بود، پس [دختر خود را] به او تزویج نمایید. در غیر این صورت، فتنه و فساد در زمین پیدا می‏شود.»4

خواستگاری

خواسته‏ ها و سلیقه‏ های افراد در تمام امور مختلف است، از این رو تکیه کردن بر خواسته‏های فردی اشخاص در هر امری از جمله ازدواج، کار را دچار مشکل می‏کند. برای حل معضل انتخاب در ازدواج، خوب است انسان نگاهی به راه نمایی های معصومین(ع) داشته باشد.ما در این جا به برخی از ویژگی های شوهر خوب از دیدگاه معصومین(ع) اشاره می‏کنیم.

1. خوش اخلاق باشد.

حسین بشار می‏گوید: «به امام هفتم نامه نوشتم که یکی از بستگان من دخترم را خواستگاری نموده است، ولی خلقش بد است. حضرت فرمود: اگر بداخلاق است با او وصلت نکن.»5

2. با تقوا باشد.

مردی نزد امام حسن مجتبی(ع) آمد تا درباره ی ازدواج دخترش، با او مشورت کند. حضرت به او فرمود: «دخترت را به مرد باتقوا تزویج کن؛ زیرا اگر دخترت را دوست بدارد او را گرامی می‏دارد و اگر او را دوست نداشته باشد، به او ستم روا نمی‏دارد.»6
پیامبر اکرم(ص) درباره ی مهریه می‏فرماید: «بهترین زنان امت من، زنانی هستند که مهریه ی کمتر و سیمای نیکوتری داشته باشند.»

3. اهل شراب نباشد.

امام هشتم(ع) فرمود: «بر تو باد که از تزویج [دختر خویش] با شراب خوار دوری کنی. پس اگر او را به تزویج شراب خوار درآوردی، گویا وی را به کار خلاف عفت سوق داده ای.»7

واضح است که ازدواج با شارب الخمر، علاوه بر دردسرهایی که دارد و رنج هایی که بر همسرش تحمیل خواهد کرد، نسلی غیرصالح و حتی غیرسالم را نیز در پی خواهد داشت. در یک گزارش آمده است: «به طور کلی هشتاد درصد اشخاص ناقص الخلقه و معلول، محصول شب اول ژانویه است؛ زیرا در این شب، مسیحیان عید بزرگی دارند. به عیش و نوش پرداخته و بیش از حد متعارف مشروب خواری و عیاشی می‏کنند، به حدی که مریض می‏شوند.»8

4. اهل گناه نباشد.

پیامبر اکرم(ص) فرمود: «کسی که دخترش را به شخص فاسق تزویج نماید، هر روز بر او هزار لعنت نازل می‏گردد.»9

بعد از ازدواج

1. پرهیز از ستم و خشونت

پیامبر گرامی اسلام(ص) فرمود: «هر کس به صورت زنش سیلی بزند، خداوند عزیز و جلیل، به آتشبان جهنّم دستور می‏دهد تا در آتش جهنّم هفتاد سیلی بر صورت او بزند.»10زن نیز مانند مرد به حفظ شخصیت خویش علاقه مند است و از تحقیر و توهین رنجیده خاطر می‏شود؛ مخصوصاً اگر توهین، به صورت آزار بدنی باشد که سخت مورد نکوهش قرار گرفته است و عذاب آخرتی دردناکی را در پی خواهد داشت.
« هرگاه خواستگاری [برای دختر شما] نزد شما آمد که دین و امانت داری وی رضایت بخش بود، پس [دختر خود را] به او تزویج نمایید. در غیر این صورت، فتنه و فساد در زمین پیدا می‏شود.»
زن دارای روحیه‏ای حساس و لطیف است و اِعمال خشونت با او، قبل از هر چیز سبب جریحه دار شدن روحیه‏اش می‏شود. اگر چه ممکن است در بسیاری از موارد در مقابل رفتار بد و خشن مرد عکس العملی نشان ندهد و حتی اعتراض هم نکند، ولی آثار این رفتار به-صورت عقده‏های نهفته در می‏آید و به انحاء مختلف از جمله بدرفتاری و خشونت با فرزندان، بروز می‏کند.

البته گاهی بدزبانی برخی خانم ها در آزار آنان توسط شوهر نقش دارد. گویند زنی مرتب توسط شوهر آزار می‏دید. و کتک می‏خورد. برای جلوگیری از این مسئله به دعانویس مراجعه کرد و از او خواست دعایی برای جلوگیری از آزار شوهر بنویسد. دعانویس متوجه شد که زن، آدم زبان داری است و همین زبان، او را چنین گرفتار نموده است.

لذا قلوه سنگی به او داد و گفت: «هرگاه دعوا شروع شد، این سنگ را در دهان خویش می‏گذاری و گزندی به تو نمی‏رسد.» اتفاقاً روزی دعوا از طرف شوهر شروع شد: او منتظر جواب زن بود ولی جوابی نیامد؛ چرا که قلوه سنگ مانع جواب دادن همسر او شده بود. دعوا بدون کتک کاری خاتمه یافت و زن به قصد تشکر، نزد دعانویس رفت. دعانویس گفت: «دعایی در کار نبود، من فقط جلوی زبان تو را بستم.»زبان، ما را عدوی خانه زاد است زبان، بسیار سر بر باد داده است.

2. آراستگی و پاکیزگی ظاهر

امام باقر(ع) فرمود: «همان گونه که مردان دوست دارند زینت و آرایش را در زنان شان ببینند، زنان نیز دوست می‏دارند که در مردان شان زینت و آراستگی را ببینند.»11

رعایت نظافت در همه جا و برای همه کس لازم است. انسان موظف است بدن و لباسش را همیشه، مخصوصاً در محیط خانه تمیز نگه دارد.پاکیزگی، آراستگی و زیبایی اختصاص به زن ندارد. مرد نیز باید به آراستگی خویش، اهمیت دهد.البته اکثر مردها به زینت و آراستگی در خارج از منزل مقیدند ولی در منزل و نزد همسر، به این مسئله توجّه ندارند.
فاطمه ی زهرا(س) علیها فرمود: «بهترین شما کسی است که در برخورد با مردم نرم‏تر و مهربان‏تر است؛ و [ارزشمندترین مردم کسانی هستند که] با همسران شان کریمانه‏تر برخورد کنند.»
«حسن بن جهم» می‏گوید: «حضرت امام رضا(ع) را دیدم که خضاب کرده بود. عرض کردم: خضاب کرده اید؟ فرمود: بله. مرتب بودن و آراستگی [ظاهر] باعث عفّت زنان می‏شود. به واسطه ی نامرتبی و مهیّا نبودن مردان است که زنان، عفت خویش را از دست می‏دهند. سپس فرمود: آیا دوست داری همسرت را نامرتب [و ژولیده] ببینی؟ گفتم: نه. فرمود: همسرت نیز مانند تو است [و دوست دارد مرتب و آراسته باشی]»12همان حضرت در سخن دیگری فرمود: «زنان بنی اسرائیل بدان جهت از طریق عفّت خارج شدند که مردان شان به مرتب بودن و زیبایی مقید نبودند.»13

3. شریک شادی‌ها و غم‌ها

امام صادق(ع) فرمود: «هر میوه‏ای که عموم مردم از آن استفاده می‏برند به عیالش بخوراند و در روزهای عیدی که دارند، طعام آنان را افزایش دهد و چیزهایی برای آنان فراهم کند که در روزهای دیگر فراهم نمی‏کرده است.»14

کارهای روزمرّه آن قدر مردم – و به خصوص مردان - را گرفتار کرده است کمتر فرصت همنشینی با خانواده پیش می آید. در ساعاتی هم که با خانواده به سر می‏برند، تلفن های کاری و غیر کاری، برنامه های تلویزیون و سرگرم شدن با تلفن همراه بین آنان و خانواده فاصله ایجاد می‏کند.حدّاقل می توانیم در اعیاد و جشن ها، مثل ایّام ولادت پیشوایان معصوم(ع) و حتی تعطیلات، شادی ها را از خیابان ها و حسینیّه‏ها و… به درون خانه‏ انتقال دهیم. این کار با کمترین بودجه میسّر است.

دوستی می‏گفت: «من برنامه دارم شب های عید یا ولادت معصومان(ع)، مقداری شیرینی تهیّه کرده، آن گاه از بچّه‏ها سؤال می‏کنم: امشب چه عیدی است… و یا ولادت کدام یک از پیشوایان است؟ مختصر اطلاعاتی درباره ی آن عید و یا آن امام ارائه می‏شود و داستان جذّابی مربوط به آن مناسبت بیان می‏گردد، آن گاه شیرینی صرف می‏شود. این برنامه هم باعث نشاط و شادی فرزندان می‏شود و هم اطلاعاتی را کسب می‏کنند و هم به جای داستان های گرفته شده از بیگانگان، مغز و فکر بچه را با داستان واقعی از امام معصوم(ع) پر کرده‏ایم.»
در یک گزارش آمده است: «به طور کلی هشتاد درصد اشخاص ناقص الخلقه و معلول، محصول شب اول ژانویه است؛ زیرا در این شب، مسیحیان عید بزرگی دارند. به عیش و نوش پرداخته و بیش از حد متعارف مشروب خواری و عیاشی می‏کنند، به حدی که مریض می‏شوند.»

کمک کردن در کار خانه

فاطمه ی زهرا(س) علیها فرمود: «بهترین شما کسی است که در برخورد با مردم نرم‏تر و مهربان‏تر است؛ و [ارزشمندترین مردم کسانی هستند که] با همسران شان کریمانه‏تر برخورد کنند.»15هرچند کارهای داخل منزل معمولاً به عهده ی زن ها است، ولی باید توجه داشت که اداره ی یک منزل کار آسانی نیست.یک بانوی خانه دار اگر شبانه روز هم تلاش کند، باز هم مقداری از کارها باقی می‏ماند؛ مخصوصاً در مواقع غیرعادی مانند مهمان داری، بیماری یکی از اعضای خانه و… . خوب است گاهی شوهران، آستین همت را بالا بزنند و به جای فرمان و دستور، در برخی کارها مشارکت کنند، چرا که خانه ستاد فرماندهی نیست بلکه کانون صفا و محبت و محل همکاری و اشتراک است.

هرگز این فکر را به ذهن راه ندهند که اگر در منزل کار کنیم، از ابهت و جلال مان کاسته می‏شود؛ بر عکس، اگر مردی در کارهای خانه همکاری کند، نزد همسرش با صفا و نزد دیگران دل سوز و مهربان قلمداد می‏شود.16پیامبر اکرم(ص) ـ با آن همه عظمت ـ در منزل کار می‏کرد. از عایشه همسر پیغمبر(ص) نقل شده است که: «وقتی خلوت می‏شد، رسول خدا(ص) لباسش را می‏دوخت و کفشش را وصله می‏زد و مانند سایر مردها در منزل کار می‏کرد.»17

پیامبر اکرم(ص) بین علی(ع) و فاطمه(س) علیها تقسیم کار کرده بود؛ کارهای داخل منزل را فاطمه علیها و کارهای بیرون منزل را علی(ع) انجام می‏داد.18 با این حال، حضرت در کارهای منزل، فاطمه علیها را همراهی می‏کرد. گاه می‏دیدند که علی(ع) عدس پاک می‏کند و گاه بچه‏ها را نگه می‏داشت. چنان که در موردی فاطمه ی زهرا(س) علیها به پیامبر اکرم(ص) عرض کرد:«ای رسول خدا هر دو دستم به علّت آرد کردن گندم با آسیاب دستی ورم کرده، با این حال دیشب مشغول آرد کردن گندم بودم و ابو الحسن (علی(ع)) حسن و حسین را نگه داری و حمل می‏کرد.»19

صفحات: 1· 2

پوشش هر فرد در اجتماع قسمتی از مهم‌ترین انتخاب‌های ارزشی و شخصیّتی اوست. دین اسلام به عنوان کامل‌ترین دین برای تمام جنبه‌های مؤثّر فردی و اجتماعی، قوانین و مقررات دقیقی قرار داده است که رعایت هر چه کامل‌تر آن‌ها باعث در امان ماندن فرد و جامعه از خطرات معلوم و یا ناشناخته‌ای است که ممکن است ضربات مهلکی را متوجّه فرد و جامعه کند. در این نوشتار به نتایج عدم رعایت پوشش مناسب در آخرت می‌پردازیم.

گناه بی‌حجابی و بدحجابی
باید قبول کنیم که در دنیای امروز ما هر چیز حق و درستی آن‌قدر مشابهات تقلّبی پیدا کرده است که گاهی باعث به وجود آمدن شک و تردید در اصل آن کار حق می‌شود. حجاب نیز یکی از این موارد درست و حق است. عدم رعایت پوشش مناسب اسلامی در اجتماع، گناه بزرگی است که مقدّمه انجام گناهان فراوان دیگر در جامعه و نیز باعث از بین رفتن فضای امن و ایمان، سلامت و اسلام در اجتماع می‌شود. دنیای امروز دنیای مُدپرستی و ظاهر آرایی است در حالی‌که کمتر به خطرات این ظاهرگرایی دقّت می‌شود.
از امام علی (علیه السلام)روایت شده که فرمودند:
« يَظْهَرُ فِي آخِرِ الزَّمَانِ وَ اقْتِرَابِ السَّاعَةِ وَ هُوَ شَرُّ الْأَزْمِنَةِ نِسْوَةٌ كَاشِفَاتٌ عَارِيَاتٌ مُتَبَرِّجَاتٌ مِنَ الدِّينِ دَاخِلَاتٌ فِي الْفِتَنِ مَائِلَاتٌ إِلَى الشَّهَوَاتِ مُسْرِعَاتٌ إِلَى اللَّذَّاتِ مُسْتَحِلَّاتٌ لِلْمُحَرَّمَاتِ فِي جَهَنَّمَ خَالِدَات‏ [1]
در آخر الزّمان نزديك به قيامت زنانى ظاهر می‌شوند: بى‏‌حجابان برهنگان، خود آراستگان‏ براى غير شوهران، رها كردگان آئين، داخل‏‌شدگان در آشوب‌ها، قائلان به شهوات و مسائل جنسى، شتاب‏‌كنندگان به سوى لذّات و خوش‌گذرانى‏‌ها، حلال شمارندگان محرّمات الهى، و واردشوندگان در دوزخ».خالد در جهنّم هستند؛ یعنی کسانی که وارد جهنّم می‌شوند و از آن خارج نخواهند شد! گاهی حجاب به شکلی هست که انگار نیست و این از گناهانی است که در روایات اهل بیت (علیهم السلام) اشاره شده است.

پیامبر گرامی اسلام صلّی الله علیه و آله فرمودند:
« صِنْفانِ مِن أَهْلِ النارِ لم أَرَهُما بعدُ، قومٌ معهم سِياطٌ كأَذْنابِ البَقَرِ يَضْرِبُون بها الناسَ، و نساءٌ كاسِياتٌ عارِياتٌ مائِلاتٌ مُمِيلاتٌ، رُؤُوسُهنَّ كأَسْنِمةِ البُخْتِ‏ المائِلَةِ، لا يَدْخُلَن الجنَّة و لا يَجِدْن رِيحَها، و إنَّ رِيحَها لَتُوجدُ من مَسِيرَةِ كذا و كذا؛ و هنَّ‏ اللَّاتي‏ يَمِلْنَ‏ خُيَلاءَ و يُصْبِينَ قلوبَ الرِّجالِ [2] دو گروه از دوزخيان هستند كه [همچون‏] آنها نديده‌‏ام، گروهى كه تازيانه‌‏هايى چون دم گاو با خود دارند و با آن مردم را مى‏‌زنند و زنانى نيمه عريان،كه خود بى‏‌راهند و ديگران را هم از راه بى‏‌راه مى‏‌كنند، سرهايشان مانند كوهان شتر “بختى” متمايل است، وارد بهشت نمى‏‌شوند و بويش را در نمى‏‌يابند، حال آنكه بويش از چنين و چنان مسيرى قابل درك است و آن‌ها زنانی هستند که به عشوه‌گری و افاده میل دارند و دل‌های مردان را مایل به هوا و هوس می‌کنند».
نتیجه حجاب باید کنترل نگاه و به تبع آن کنترل شهوت‌ها بر طبق احکام اسلامی باشد؛ حال آن‌که حجاب‌هایی که به عنوان مُد روز کم‌کم وارد فضای جامعه اسلامی می‌شوند دقیقا هدف و نتیجه‌ای بر خلاف نتیجه مورد نظر از حجاب را باعث می‌شوند. آری! مانتوهای پشت‌نویسی شده و شلوارهای پاره و اقسام لباس‌های زننده دیگر که به جای این که نگاه مردهای آلوده را از خود دور کند؛ نگاه‌های سالم و پاک را نیز به سمت شهوت می‌کشاند و چه ظلم و گناهی بزرگتر از این که کسی انسان‌های پاک و فضای پاک جامعه اسلامی را آلوده به لجن شهوت و انحرافات اخلاقی کند؟!

لباسی برای بی‌حیای
به راستی استفاده از لباس‌هایی که نه تنها دور کننده نگاه نامحرمان نیست؛ بلکه چشم‌ها را خیره کرده و نگاه را در جستجوی لذایذ جنسی بدن زن به چراگاه شیطان می‌برد! چنین لباسی آیا حجاب است؟
دین اسلام نسبت به لباس پوشیدن دقّت ویژه‌ای دارد حتّی آداب خاصّی برای استفاده از لباس نو دارد که به یک نمونه آن اشاره می‌کنیم.
از امير مؤمنان علیه السلام نقل شده که فرمودند:« وقتى خداوند به مؤمنى لباس نوى دهد بايد وضوء بگيرد و دو ركعت نماز بخواند در هر ركعت سوره حمد و توحيد و آية الكرسى و انا انزلنا را بخواند، بعد خداوندى را كه عورت او را پوشانيده و او را در ميان مردم بياراسته سپاس گويد و “لا حول و لا قوة الا باللَّه” بسيار گويد، كه در اين صورت در اين لباس‏ گناه‏ نخواهد كرد و به تعداد تار و پود لباس فرشته‌‏اى برايش خواهد بود كه براى او تقديس و استغفار نمايد و بر او رحمت فرستد».[3]
آری لباس اثر خاصّی بر رفتار و اعمال انسان دارد و حتّی می‌تواند انسان را از خطاها و گناهان تا حدّ زیادی بازدارد و یا بالعکس می‌تواند انسان را به گناه وادار کرده و یا زمینه گناه را برای او و دیگر افراد جامعه به بارآورد. مثلا کسی که لباس یک پلیس را پوشیده است قطعا خود به خود نسبت به مقررات و قوانین مراقبت بیشتری پیدا می‌کند و دیگران نیز با دیدن او به تبعیّت از قانون سوق می‌یابند.
البتّه گاهی هم لباس و نحوه پوشیدن آن نوعی دعوت به گناه است. وقتی لباسی بدن را به طور کامل نمی‌پوشاند و یا بدن‌نماست و یا برجستگیهای بدن را نشان می‌دهد، دقیقا لباسی برای بی‌حیایی است؛ نه حجابی برآمده از حیا و برای حیا!.

راه‌کار
مسلّما یکی از وظایف حکومت اسلامی ایجاد و حفظ و حراست از فضای معنوی و سالم اجتماعی است. فهم این مطلب از طرف عموم مردم و به دنبال آن؛ مطالبه عمومی امنیّت فرهنگی در ابعاد مختلف از جمله حجاب اسلامی باعث خواهد شد تا حکومت نیز با پشتوانه اجتماعی مناسب هیچ‌گاه نتواند سیاست خود را در زمینه حجاب تغییر دهد و یا نسبت به آن کم‌توجّه شود. در این مسیر حضور انقلابی همه متدیّنین جامعه به خصوص در فضای مجازی برای پررنگ کردن و رسمیّت بخشیدن همه‌گیر به حجاب اسلامی بسیار مؤثّر و لازم است. یکی از محتواهای دینی که برای این منظور مفید و لازم خواهد بود تأکید بر نتیجه بی‌حجابی در آخرت و عذاب ناشی از آن است مثلا در حدیثی از پیامبر اکرم در مورد معراج، عذاب زنی که موهایش را از نامحرم نمی‌پوشاند اینچنین بیان شده است که حضرت فرمودند:« رَأَيْتُ امْرَأَةً مُعَلَّقَةً بِشَعْرِهَا يُغْلَى دِمَاغُ رَأْسِهَا … أَمَّا الْمُعَلَّقَةُ بِشَعْرِهَا فَإِنَّهَا كَانَتْ لَا تُغَطِّي شَعْرَهَا مِنَ الرِّجَال‏ [4] زنى را دیدم به مويش در دوزخ، معلّق، آويخته بودند كه مغز سر او مى‏‌جوشيد… آن فردى بود كه موى سر خويش از نامحرمان نمى‌‏پوشانيد».

نتیجه این‌که؛ مانتوی پشت‌نویسی شده، لباس پاره و هر لباس انگشت‌نما و تحریک‌آمیز دیگری نمونه‌ای از بی‌حیایی در شکل بدحجابی است و عذابی دردناک و شاید ابدی را به همراه خواهد داشت.

صفحات: 1· 2