بعد از اینکه کاراون ابا عبدالله (علیه السلام) 28 رجب سال 60 هجری قمری از مدینه به سمت مکه حرکت کردند و بیش از چهار ماه در مکه اقامت داشتند، در روز هشتم ذی الحجه همان سال در ایام حج، امام حسین (علیه السلام) بنا بر قولی حج خود را نیمه تمام و بنا به قول دیگر حج خود را به عمره تبدیل کردند و از سرزمین وحی بسوی عراق مسیر خود را تغییر دادند.
اما بر اساس روایتی که مرحوم کلینی در کافی شریف از امام صادق (علیه السلم) بیان کردند، حضرت فرمودند: «حسین بن علی (علیه السلام) قبل از روز هشتم ذی الحجه از مکه خارج شد، در حالی که قبلا در ماه حج با احرام عمره، به قصد انجام عمره وارد مکه شده بود و عمره انجام داده بود».[1]

حال این سوال مطرح می شود که چه عاملی باعث شد که حضرت (علیه السلام) بعد از چهار ماه اقامت در سرزمین امن الهی به یکباره با کاروان خود از مکه حرکت کردند؟

در جواب به این سوال به دو پاسخی که از لسان مبارک ابا عبدالله (علیه السلام) بیان شده اکتفا می کنیم سپس به توضیح آنها می پردازیم.

1: چون یزید قصد ترور حضرت را در مکه داشتند و برای این کار عده ای را با سلاح های فراوان به مکه فرستاد و امام (علیه السلام) هم به برادرش محمد بن حنفیه از قصد ترور یزید نسبت به جان خود صراحتا سخن به میان آوردند.[2] لذا حضرت (علیه السلام) فرمودند: «به خداوند سوگند! اگر یک وجب خارج از مکّه کشته شوم، براى من دوست داشتنى ‏تر است تا آن که به اندازه یک وجب در داخل مکّه کشته شوم».[3]

اما اینکه چرا امام (علیه السلام) این موضع را اتخاذ کردند؟

2: ایشان با استناد به گفتار امیرالمومنین (علیه السلام) به عبدالله بن زبیر فرمودند: «پدرم على (علیه السلام) براى من نقل کرد که در مکّه قوچى است که به وسیله او حرمت شهر شکسته مى ‏شود و من دوست ندارم که مصداق آن قوچ باشم».[4]

لازم است بدانیم که حرم امن الهی (که البته برای اولاد پیامبر امن نبود) دارای چه قداست و حرمتی ست که امام معصوم (علیه السلام) حاضر نمی شود که خون پاکش در آنجا ریخته شود.

توضیح مطلب آنکه: قرآن از کعبه به عنوان خانه مبارک یاد می کند و می فرماید: «إِنَّ أَوَّلَ بَیْت وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِى بِبَکَّةَ مُبَارَکاً وَ هُدًى لِلْعَالَمِینَ [آل عمران/96] نخستین خانه اى که براى مردم (و نیایش خداوند) بنا نهاده شد، همان است که در سرزمین مکّه است; که پر برکت و مایه هدایت جهانیان است».

قداست این سرزمین پاک تا جایی ست که به تصریح قرآن مشرکین حق ورود به آنجا را ندارند. «یا اَیُّهَا الَذِینَ آمَنُوا اِنَّما المُشْرِکُونَ نَجِسٌ فَلا یَقْرِبُوا المَسْجِدُالحَرام بَعْدَ عامِهِمْ هذا [توبه/28] ای کسانی که ایمان آورده اید! مشرکین نجس هستند و پس از این نباید به مسجدالحرام نزدیک شوند».

و در آیه ی دیگر از این دیار به عنوان سرزمین امن یاد کرده و فرموده: «وَ مَنْ دَخَلَهُ کانَ امِناً [آل عمران/97] و هر کسی که داخل حرم خدا شود، امنیت دارد».

از امام صادق علیه السلام پرسیدند: آیا منظور از این آیه که می فرماید: «هر کسی که داخل آن شود، امنیت دارد»، خانه کعبه است یا حرم خدا؟

آن حضرت فرمودند: «هر کسی که در حرم داخل شود و به آنجا پناه ببرد از غضب خداوند در امان است. و هر حیوان وحشی و پرنده ای که داخل حرم شود، از اذیت و آزار دیگران در امان است تا هنگامی که از حرم خارج شود».[5]

همانطور که می دانیم یکی از فروعات دین ما حج است. که با مراجعه به ادعیه و روایات عظمت این عمل عبادی روشن می شود که در ادامه چند مورد از آن را ذکر می کنیم. غرض اینکه چنین عمل با قداست و عظمتی در سرزمین مکه انجام می شود و این خود حاکی از آن است که تا چه اندازه این زمین از شرف و بزرگی برخوردار است، که چنین عمل مهم و عظیمی در آن سرزمین انجام می شود.

امیر المومنین (علیه السلام) در نهج البلاغه کعبه را اینگونه توصیف می فرمایند: «خداوند سبحان كعبه را نشانه فروتنی آدمی در برابر بزرگی خود و اعتراف به عزّت خويش قرار داد. و از ميان آفريدگان خود شنوايان و اطاعت ‏كنندگانی را برگزيد كه دعوت او را اجابت و سخن او را تصديق كرده و در جاهايی كه انبياء ايستاده ‏اند، قرار گرفتند، و خود را به فرشتگانی كه به دور عرش می گردند شبيه ساخته ‏اند. اينان سود های فراوانی در اين تجارتخانه عبادی می ‏برند و برای رسيدن به وعده آمرزش نزد خداوند می شتابند.

خداوند، كعبه را پرچمی برای اسلام و حرم امنی برای پناهندگان به آن قرار داد و رفتن به سوی آن و حج ‏گزاردن و شناخت و اَدای حق آن را واجب کرد و بندگان را به زيات آن فرا خواند».[6]
و در بیان عظمت معنوی حج به یک روایت از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) اکتفاء می کنیم.

شخصی به رسول اكرم (‏صلی الله عليه و آله) و سلم عرض كرد: من به قصد حج از شهر خارج شدم، ولی به آن موفق نشدم، ليكن من مردی ثروتمندم. اكنون بفرماييد با ثروتم چه كنم تا به پاداشی مانند پاداش حج ‏گزاران نايل آيم؟

رسول خدا (صلی الله عليه و آله) و سلم فرمود: «به كوه ابو قبيس بنگر. اگر به اندازه اين كوه طلای سرخ داشته باشی و آن را در راه خدا انفاق كنی هرگز به پاداش حج ‏گزاران، دست نخواهی يافت.

سپس آن حضرت فرمود: حج ‏گزار چون مقدمات سفر خود را آماده كند چيزی بر نمی ‏دارد و چيزی نمی ‏نهد مگر آنكه خداوند ده حسنه براي او ثبت و ده سيّئه از او محو می ‏كند و ده درجه او را بالا می برد. پس چون بر مركب خود سوار شود، مركبش گامی برنمی ‏دارد و گامی نمی ‏نهد مگر آنكه خداوند باز برای او چنان می كند.

پس چون به گرد كعبه طواف كند از گناهانش بيرون می ‏آيد و چون بين صفا و مروه سعی كند از گناهانش به‏ درمی ‏آيد و چون در عرفات توقّف كند از گناهانش خارج می ‏شود و چون در مشعرالحرام توقّف كند از گناهانش برون می ‏آيد و چون رمی جمره كند از گناهانش خارج می ‏شود.

آنگاه فرمود: تو كجا می توانی به پاداش حج ‏گزار، دست‏يابی».[7]

این دو روایت قطره ای بود از عظمت سرزمین وحی و اعمال حج که در آن برگزار می شود. و اینها را عرض کردیم تا معلوم شود به چه خاطر حسین بن علی (علیه السلام) نمی خواستند در مکه خونی ریخته شود و لذا با کاروان خود به جایی رحلت کردند که به تعبیر امیرالمومنین: «مصارع عشاق شهدا. قربانگاه شهدای عاشق» [8] بود.

جایی که امام حسین (علیه السلام) نخواستند خونشان ریخته شود و حرمت خانه خدا را نگاه داشتند، امروزه تولیتش به دست خائنانی افتاد که خود را خادم الحرمین می دانند و با سنگدلی و وقاحت فراوان جان چند هزار حاجی بی گناه را می گیرند که در آستانه اولین سالگردشان قرار داریم.

صفحات: 1· 2

حضرت امام محمد باقر(ع) می‌فرمایند: روز قیامت، چون جماعتی را از کنار حوض کوثر دور می‌کنند، حضرت رسول(ص) می‌گریند و می‌فرمایند: چگونه نگریم بر جماعتى که از شیعیان على‌بن‌ابى‌طالب بوده و به سوی دوزخ روان می‌شوند؟!
 
به گزارش فرهنگ به نقل از فارس، در کتاب «بشارة المصطفى» و «مجالس» شیخ مفید و «أمالى» شیخ طوسى روایت کرده‏اند از شیخ مفید، از ابن قولویه، از حسین بن محمد بن عامر، از مُعَلّى بن محمد، از محمد بن جمهور عَمِّى، از ابن محبوب، از أبو محمّد وابِشى، از أبو وَرْد که گفت: از حضرت امام محمّد باقر علیه‌السلام شنیدم که مى‏گفت: چون روز قیامت بر پا شود، خداوند همه مردم را عریان و پابرهنه در زمین هموارى جمع می‌کند؛ و آنها را در راه محشر به قدرى متوقف می‌دارند که همگى عرق بسیارى مى‏کنند و نفَس‏هاى آنان به شدت میزند، و به قدرى که خداوند اراده کرده است درنگ مى‏کنند؛ و این است معناى گفتار خداوند تعالى: «فَلَا تَسْمَعُ إِلَّا هَمْسًا؛ و در آن وقت (اى پیامبر) نمى‏شنوى مگر صداى آرام و بدون صوت را.»

در این حال منادى از عرش ندا می‌کند: کجاست پیامبر امّى؟ خلایق می‌گویند: این صداى تو به همه رسید و همه شنیدند، آن پیامبر را با اسمش صدا کن!

منادى ندا می‌دهد: کجاست پیامبر رحمت: محمد بن عبدالله؟ رسول‌الله صلّى الله علیه و آله و سلّم بر پا مى‏ایستد، و از همه مردم جلوتر مى‏آید تا اینکه مى‏رسد به حوضى که طول آن به قدر مسافت ما بین أیْلَة و صَنْعَاء است، و در کنار حوض مى‏ایستد. و پس از آن صاحب شما را ندا مى‏کنند؛ او هم به جلو مى‏آید، و در برابر مردم با رسول الله وقوف مى‏کند.

سپس به مردم اجازه داده مى‏شود و آنان به حرکت در مى‏آیند. و در آن وقت، مردم به دو دسته تقسیم مى ‏شوند: جماعتى در حوض وارد مى ‏شوند، و جماعتى را از حوض دور مى ‏کنند و چون رسول‌الله صلّى الله علیه و آله و سلّم ببیند که از محبان ما اهل‌بیت کسى را از حوض دور کنند گریه می‌کند و می‌گوید: اى پروردگار من! شیعه على! اى پروردگار من! شیعه على!

در این حال خداوند فرشته‌اى را مى‏گمارد که از آن حضرت بپرسد: اى محمد! سبب گریه شما چیست؟! رسول الله می‌گوید: چگونه نگریم بر جماعتى که از شیعیان برادرم علىّ بن ابى طالب هستند، و من آنان را مى‏نگرم که از حوض دورشان کرده‏اند، و به جانب أصحاب دوزخ روان ساخته‏اند!؟

خداوند عز و جل می‌گوید: اى محمد! من از گناهان آنها گذشتم، و همه را به تو بخشیدم. و من آنان را به تو و به کسانى که از ذریه تو هستند، و آنان آن ذرّیه را دوست دارند و ولایت آنها را برعهده گرفته‏اند، ملحق ساختم، و آنها را از زمره و جمعیت تو قرار دادم و در حوض تو وارد کردم و شفاعت تو را درباره آنان پذیرفتم و به همین دلیل تو را مکرم و گرامى داشتم.

و حضرت باقر علیه‌السلام گفتند: در آن روز چه بسیار از مردان و زنان گریه کننده‌اى که چون این جریان را ببینند، فریاد مى‏زنند: یامحمداه! و هیچ یک از موالیان ما و از محبان ما نمى‏ماند مگر آنکه در حزب ما قرار می ‏گیرد و با ما وارد در حوض ما مى‏شود.

حضرت امام محمد باقر(ع) در حدیثی صفات و ویژگی‌هایی را که یک شیعه راستین باید داشته باشد، برای جابر انصاری مطرح فرمودند.

به گزارش فرهنگ نیوز ، هفتم ذی‌الحجه، مصادف است با سالروز شهادت امام محمد باقر علیه‌السلام. آیت‌الله حاج شیخ محمدحسین مظفر در کتاب «تاریخ الشیعة» می‌گوید: شیعه در زمان حضرت باقر(ع) از ناحیه بنى امیه در تنگى و ضیق شدید به مثابه ضیق و تنگنایى که پیش از عصر آن حضرت در آن بوده‏اند، نبود.

در زمان حضرت کاروان‌ها به سوى وى براى سیراب شدن و نوشیدن از آبشخورهاى دانش و معارف او از نقاط بعیده به راه مى‏افتاد. در عصر وى روایت و راویان از او بسیار شدند، و روایت و حدیث از او به مقدار معتنابهى از آباء گرامى سابقش فزونى گرفت. حدیث باقرى در هر قطرى از اقطار منتشر شد تا جایى که جابر جُعْفى که از موثّقان راویان و أعاظم ناقلین احادیث است تنها از او هفتاد هزار حدیث نقل کرده است.

جابر از حاملان علوم اهل‌بیت بوده است «وَ عِلْمُهُمْ صَعْبٌ مُسْتَصْعَبٌ لَا یَحْتَمِلُهُ إلَّا نَبِىٌّ أوْ مَلَکٌ مُقَرَّبٌ أوْ مُؤمِنٌ امْتَحَنَ اللهُ قَلْبَهُ لِلإیمَان». صَعْب به حیوان سرکش و شموس گویند که کسى نمى‏تواند بر آن سوار شود در مقابل ذلول که مراد از آن حیوان رام است و مُسْتَصْعب حیوانى را گویند که چون آن را ببینند از آن فرار کنند از شدت حدت و بیم گزند آن. و معنى حدیث این طور مى‏شود: به درستى که حدیث ما سخت و مشکل و غیر قابل دسترس، انگاشته شده است به طورى که هیچ کس نمى‏تواند آن را متحمل شود و بردارد مگر آنکه فرشته مقربى، پیامبر مرسلى و یا بنده مؤمنى که خداوند قلب او را به تحمل ایمان آزمایش کرده باشد.

در حدیثى که از جابر روایت است وى گوید: عِنْدِى خَمْسُونَ ألْفَ حَدِیثٍ، مَا حَدَّثْتُ مِنْهَا شَیْئاً. کُلُّهَا عَنِ النَّبِىِّ صلى الله علیه و آله مِنْ طَرِیقِ أهْلِ الْبَیْتِ؛ نزد من پنجاه هزار حدیث موجود است که من یکى از آنها را هم بیان ننموده‏ام. همه آن احادیث از پیغمبر اکرم و به واسطه اهل بیت است.»

* صفات و نشانه‏هاى شیعه اهل البیت علیهم‌السلام‏

از مرحوم شیخ صدوق(ره) در کتاب «توحید» از حضرت موسى بن جعفر (ع) روایت است که فرمود: «انِّما شیعَتُنا مَنْ شَیَّعَنا، وَ اتَّبَعَ آثارَنا، وَ اقْتَدى بِاعْمالِنا؛ حقّاً که فقط شیعیان ما کسانى هستند که از ما پیروى کنند و گام خود را به جاى گام ما گذارند، و از آثار و اخلاق ما متابعت کنند، و اقتدا به کردار ما بنمایند».

و از «قرب الاسناد» حمیرى روایت است که حضرت امام جعفر صادق (ع) فرمودند: «امْتَحِنُوا شیعَتَنا عِنْدَ مَواقیتِ الصَّلاة کَیْفَ مُحافَظَتُهُمْ عَلَیْها، وَ الى اسْرارِنا کَیْفَ حِفْظُهُمْ لَها عِنْدَ عَدُوِّنا، وَ الى امْوالِهِمْ کَیْفَ مُواساتُهُمْ لِاخْوانِهِمْ فیها؛ شیعیان ما را در اول وقت‌هاى نماز امتحان کنید که چگونه است مراقبت و محافظت آنها بر آن اوقات، و دیگر آنکه چگونه اسرار ما را در نزد دشمنان ما حفظ می‌کنند، و دیگر آنکه مواساتشان در اموال خود با برادران دینى آنها چگونه است».

و از کتاب «کافى» نقل است با اسناد خود از جابر بن یزید جعفى (ره) از حضرت امام باقر (ع) که: «جابر گوید: حضرت امام محمد باقر علیه‌السلام به من فرمود: اى جابر آیا براى تشیّع همین بس است که کسى ادعا کند محبت ما اهل‌بیت را؟! سوگند به خدا که شیعیان ما نیستند مگر افرادى که تقواى خدا پیشه گیرند و او را اطاعت کنند. شیعیان ما شناخته نمى‏شوند مگر به تواضع و خشوع دل، و نگاه‌دارى امانت، به زیاد یاد خدا کردن، به زیاد روزه گرفتن، نماز خواندن، احسان به پدر و مادر، مراعات فقراى همسایگان، از حال آنها با خبر بودن، از حال مسکینان و قرض داران و یتیمان با اطلاع بودن، و به آنها رسیدگى کردن، و در گفتار از راستى تجاوز نکردن، و تلاوت قرآن کردن و زبان را از گفت‌وگوى با مردم مگر چیزهایى که راجع به خیر آنها است بازداشتن و افراد امین و مورد اعتماد اقوام خود بودن در همه چیزها.

جابر گوید: عرض کردم اى فرزند رسول خدا ما در امروز کسى را به این صفت که بیان مى‏فرمایى نمى‏شناسیم.

حضرت فرمود: اى جابر آراء و مذاهب، فکر تو را خراب نکند و تو را در شک نیاورد. آیا براى انسان همین قدر کافى است که بگوید: من على را دوست دارم و ولایت امر او را قبول دارم و در عین حال، عمل به دستورات او نکند؟ و اگر کسى بگوید: من رسول خدا را دوست دارم- با آنکه معلوم است که رسول خدا از على بهتر است- در صورتى که عمل به سنت رسول خدا(ص) نکند این محبت و دوستى براى او فایده‏اى ندارد. بنابراین تقواى خدا را پیشه سازید، و به آنچه خدا فرموده عمل کنید.

بین خدا و کسى قرابت و خویشاوندى نیست، محبوب‌ترین بندگان در نزد خدا پرهیزکارترین آنهاست، و عامل‏ترین آنها به دستورات خدا. اى جابر سوگند به خدا بنده‏اى نمى‏تواند به خدا نزدیک شود مگر به فرمانبردارى از اوامر او، و با ما چنین قدرت و اختیارى نیست که کسى را از آتش برى سازیم، و هیچ بنده‏اى بر خدا نمى‏تواند حجتى اقامه کند. کسى که مطیع خدا باشد او دوست ماست، و کسى که گناه کند او دشمن ماست، و کسى را قدرتى نیست که به ولایت ما برسد مگر به عمل صالح و اجتناب از افعال ناپسند.»

* اسمی که خدا به شیعیان اطلاق کرد

و نیز از «محاسن» نقل است که حضرت امام محمد باقر علیه‌السلام فرمود: انا مِنَ الرّافِضَة وَ هُوَ مِنّى، قالَها ثَلاثاً.

«من از رافضه هستم و رافضه از من است، این جمله را حضرت سه بار تکرار فرمود.»

و نیز از «محاسن» نقل است از ابو بصیر گوید: به حضرت امام محمد باقر علیه‌السلام عرض کردم: فدایت شوم براى ما اسمى گذارده‏اند که به واسطه آن، حاکمان و والیانِ حکومت خون ما و اموال ما را حلال کرده‏اند و هر گونه عذاب و شکنجه را در حقّ ما روا مى‏دارند.

حضرت فرمود: آن اسم چیست؟ عرض کرد: رافضه.

حضرت فرمود: هفتاد نفر از لشکر فرعون جدا شده و بدعت‏ها و سنت‏هاى فرعون را ترک کردند و به موسى پیوستند و به اندازه‏اى مطیع و منقاد اوامر موسى بوده و نسبت به هارون برادر و وصىّ موسى محبت و علاقه داشتند و در راه دین خدا کوشش مى‏کردند که در میان قوم موسى کسى مانند آنها نبود، قوم موسى آنها را رافضه نام نهادند، خداوند تبارک و تعالى به حضرت موسى (ع) خطاب کرد: این اسم را براى آنان باقى بدار، من این اسم را به آنها عطا کرده‏ام. اى ابو بصیر این اسمى است که خدا به شما عنایت فرموده است.»

و در «کافى» نیز از ابو بصیر نظیر این روایت به طور مشروح و مبسوط روایت شده است.

چکیده: امام باقر (علیه السّلام) تصویری واقعی از اخلاقیات مورد تاکید قرآن و الگوی درخشان از اخلاق اسلامی برای هدایت انسان‌هاست، فضائل اخلاقِ اجتماعی، عبادی و فردی حضرت آن چنان والاست که زبان از بیان آن قاصر است و دانشمندان اهل سنت و امامیه با بیان های منحصر به فرد نیز نتوانستند حق فضائل اخلاقی حضرت را به جا آورند.
امام باقر (علیه السّلام)

هفت ذی الحجه سالروز شهادت جانسوز حضرت امام محمد باقر (علیه السلام) در سال 114 هجری قمری است پنجمین ستاره پرفروغ ولایت و امامت در سال 57 هجری در شهر مدینه چشم به جهان گشودند. حضرت هنگام وفات پدر بزرگوار خود امام زین العابدین (علیه السّلام) 39 سال داشتند. نام حضرت «محمد»، كنیه‌اش «ابوجعفر» است و «باقر» و «باقرالعلوم» از القاب حضرت است.

زندگی آن حضرت مانند سایر معصومین (علیهم السلام) تصویری واقعی از اخلاقیات مورد تاکید قرآن است و الگوی درخشان از فضائل اخلاقی سفارش دین اسلام برای هدایت انسان‌هاست، در ابعاد اخلاق اجتماعی، ابن شهر آشوب در كتاب مناقب درباره امام باقر (علیه السّلام) می‌نویسد: «او راستگوترین و گشاده روترین و بخشنده ترین مردمان بود در میان اهل‌بیت (علیهم السّلام) كمترین ثروت و در عین حال بیشترین هزینه را داشت، هر جمعه یك دینار صدقه می‌داد و می‌فرمود: صدقه روز جمعه به خاطر فضیلت این روز بر دیگر روزها، دو چندان می‌شود. هر گاه پیشامدی غم انگیز به او روی می‌نمود، زنان و كودكان را جمع می‌كرد خود دعا می‌كرد و آنان آمین می‌گفتند. بسیار ذكر خدا می‌گفت. راه می‌رفت در حالی كه ذكر خدا می‌كرد، غذا می‌خورد با مردم سخن می‌گفت باز از ذكر خداوند غافل نمی‌شد. فرزندانش را جمع می‌كرد و به آنان می‌فرمود تا سرزدن آفتاب ذكر بگویند. شیخ مفید نیز درباره آن حضرت می‌گوید: مراتب بخشندگی او در خاص و عام آشكار و بزرگواری‌اش در میان مردم مشهور و با وجود كثرت عیال و متوسط بودن وضع زندگی‌اش به احسان و بخشندگی مشهور بودند». [1]

در ابعاد اخلاق بندگی، «افلج» آزاد كرده امام باقر (علیه السّلام) نقل می‌کند: «با محمد بن علی به قصد حج بیرون شدم، چون به مسجد درآمد به خانه خدا نگریست با بانك بلند گریست، عرض كردم: پدر و مادرم فدایت مردم به شما می‌نگرند ای كاش اندكی صدای خود را پایین می‌آوردید. امام به من پاسخ داد: وای بر تو ای افلج! چرا نگریم؟! شاید خدای تعالی در اثر این گریه بر من به مهربانی بنگرد و فردا در پیشگاه‌ خدا سرفراز و رستگار شوم. افلج گوید: آنگاه امام طواف كرد و سپس آمد تا نزد مقام نمازگزارد سپس سر از سجودش برداشت و دیدم كه پیشانی آن حضرت از بسیاری اشك، خیس و تر شده است. افلج می‌افزاید: آن حضرت هرگاه می‌خندید، می‌فرمود: اللهم لا تمقتنی یعنی خداوندا بر من خشم مگیر!».[2]

در بحث اخلاق فردی حضرت امام محمد باقر (علیه السلام) ابعاد گوناگونی را می توان برشمرد ازجمله:

1- حلم امام باقر (علیه السلام): حلم امام از بارزترین صفات ایشان است، كه مورخین اجماع دارند هرگز بدی نكرد به كسی كه به او اهانت و ظلم كرده بود و حتی در مقابل به آن شخص نیكی و احسان می‌نمود، موارد زیادی روایت شده از جمله: یک شخص مسیحی به حضرت باقر (علیه السلام) جسارت کرد و گفت: « تو بقری!» (بقر به معنای گاو است.) حضرت با کمال ملایمت فرمودند: « نه من باقر هستم.» آن مرد که ملاطفت حضرت را دید دوباره گفت: « تو پسر زن آشپزی!» حضرت فرمود: «آشپزی از هنرهای مادر من بود». برای بار سوم آن مرد گفت: « تو پسر زنی سیاه چهره و بد دهنی هستی.» حضرت باز با کمال آرامش فرمود: « اگر راست می گویی خداوند او را بیامرزد و اگر دروغ می گویی، خدا تو را بیامرزد!» در این وقت آن مرد مسیحی که با یک دنیا نرمش و لطف روبرو شده بود و مسیح را در سیمای حضرت باقر (علیه السلام دید) مسلمان شد.[3]

2- صبر امام باقر (علیه السلام): روایت كرده‌اند از عظمت صبر آن امام همام (علیه السّلام) گاهی با اصحاب جلوس می‌كرد و در آن حال از خانه‌ای صدای بلندی را می‌شنید. (به علت از دست دادن فرزند یا وابسته ای در منزلش) فوراً بسوی آن خانه یكی از اصحاب را می‌فرستاد می‌فرمودند: «الحمد لله علی ما أعطی و له ما أخذ إنهَهُم عن البكاء و خذوا فی جهازه، واطلبوا السكینة و… » سپاس خداوند را به آن چه كه عطا كرده بود و آن چه گرفته مال او بود از گریه نهی كن و آماده تجهیز او (مرده) باشید، آرامش بخواهید از خداوند در مصیبت و هر گاه كسی مراجعه می كرد جهت رفع نیاز از او رفع نیاز می كرد، در كرم و سخاوت همچون اجدادش شهره بود و بدیل نداشت. [4]

3- صله و پاداش سخاوت حضرت به اصحاب: بهترین و نیكوترین چیز نزد امام (علیه السّلام) در این دنیا دادن صله به برادران دینی خود بود و به آن عشق می‌ورزیدند، هرگز از دادن صله ملول نمی‌شدند، حتی به فرزند خود امام صادق (علیه السّلام) عهد كردند كه بعد از خود به دیگران انفاق كنند.[5] كرم و سخاوت حضرت تا جایی است که بدین وصف سخاوتش توصیف شده:

لو كان یوجد عرف مجد قبلهم لوجدته منهم علی أمیال
اگر مجد و بزرگواری قبل از آنها (ائمه) پیدا شود تنها در بین آنها به جهاتی این مجد دیده می شود.

إن جئتهم أبصرت بین بیوتهم كرماً یقیك مواقف التسال
اگر به سوی آنها روان شوی بینا شوی از كرم آنها در بین خانه های آنها كه مواقف كردند.

نورالنبوة والمكارم فیهم متوقع فی الشیب والاطفال
نور نبوت و مكارم اخلاق در پیر و جوان آنها و كودكانشان، به امیدواری است.[6]

فضائل اخلاق اجتماعی و فردی امام باقر (علیه السلام) آن چنان والاست که زبان از بیان آن قاصر است، لذا از پیشگاه مقدس آن امام همام بابت هرگونه قصوری چه از لحاظ لفظی یا معنا و مفهومی که باعث شده حق فضائل والای آن حضرت به شایستگی بیان نشود عذر خواهیم.

صفحات: 1· 2

1- اهميت ‏حج
قال على عليه السلام:
الله الله فى بيت ربكم لا تخلوه ما بقيتم فانه ان ترك لم تناظروا.

على(ع) فرمود:
خدا را! درباره خانه پروردگارتان در نظر داشته باشيد تا هستيد، آن را خالى نگذاريد. زيرا اگر حج متروك شود نظر رحمت‏خدا از شما قطع خواهد شد.

بحار الانوار/ ج 96/ 16
2- حج و توجه بسوى خدا
عن ابى جعفر الباقر عليه السلام فى قول الله تبارك و تعالى:

«ففروا الى الله انى لكم منه نذير مبين‏» (2) قال:
حجوا الى الله.

امام باقر(ع) درباره آيه شريفه «ففروا الى الله انى لكم منه نذير مبين‏» فرموده است:
منظور از فرار بسوى خدا آن است كه آهنگ حج كنيد.

معانى الاخبار/ ص 222
3- لبيك و قربانى
عن على عليه السلام قال:
نزل جبرئيل عى النبى صلى الله عليه و آله و سلم فقال:
يا محمد مر اصحابك بالحج و الثلج، فالحج رفع الاصوات بالتلبية و الثلج نحر البدن.

امام على عليه السلام فرمود:
جبرئيل بر پيامبر فرود آمد و گفت:اى محمد يارانت را به عج و ثج فرمان ده. عج‏يعنى فرياد و لبيك برآوردن و ثج‏يعنى قربانى كردن شتران.

معانى الاخبار/ ص 224.
4- حج اكبر و اصغر
عن معاوية بن عمار، قال:
سئلت ابا عبدالله عليه السلام عن يوم الحج الاكبر فقال: هو يوم النحر و الاصغر العمرة.

معاوية بن عمار گويد:
از امام صادق عليه السلام پرسيدم روز حج اكبر چه روزى است؟ حضرت فرمود: روز حج اكبر روز عيد قربان است و حج اصغر عمره است.

معانى الاخبار/ ص 295
5- آثار حج
عن الرضا عليه السلام قال:
ما رايت‏شيئا اسرع غنا و لا انفى للفقر من ادمان الحج

از امام رضا عليه السلام نقل شده كه فرمود:
هيچ چيزى را بيشتر از حج مداوم، در بى‏نيازى و فقر زدائى مؤثر نديدم.

بحار الانوار، ج 74، ص 318
6- مرگ در راه حج
عن ابى عبدالله عليه السلام قال:
من مات فى طريق مكة ذاهبا اوجائيا امن من الفزغ الاكبر يوم القيامة.

امام صادق عليه السلام فرمود:
هركس در راه رفت و برگشت مكه بميرد از اندوه بزرگ روز قيامت ايمن خواهد بود.

ملاذ الاخيار/ ج 7/ 223
7- حرمت مهمانان خدا
عن ابى عبد الله عليه السلام قال:
الحاج و المعتمر وفد الله ان سالوه اعطاهم و ان دعؤه اجابهم و ان شفعوا شفعهم و ان سكتوا ابتداهم و يعوضون بالدرهم الف الف درهم

امام صادق عليه السلام فرمود:
حاجى و عمره‏گزار مهمان خدايند. اگر چيزى بخواهند به ايشان دهد. اگر او را بخوانند، پاسخ مى‏گويد. اگر شفاعت كنند. شفاعت ايشان را مى‏پذيرد، اگر سكوت كنند، با آنان آغاز سخن مى‏كند و در برابر هر درهمى كه خرج كرده‏اند، يك ميليون درهم به آنان مى‏پردازد.

ملاذ الاخبار/ ج 7/ 226
8- آمادگى براى احرام
عن حماد بن عيسى قال:
سئلت ابا عبد الله عليه السلام عن التهيؤء للاحرام، فقال: تقليم الاظفار و اخذ الشارب و حلق العانة.

حماد بن عيسى گويد:
از امام صادق عليه السلام پرسيدم. براى احرام چگونه بايد آماده شد؟ فرمود: با گرفتن ناخن‏ها، كوتاه كردن شارب و تراشيدن موى بالاى شرمگاه.

ملاذ الاخيار، ج 7/ 308
9- نظر به كعبه
عن الباقر عليه السلام:
من نظر الى الكعبة لم يزل يكتب له حسنة و يمحى عنه سيئة حتى يصرف بصره عنها.

امام باقر -عليه السلام- فرمود:
هر كس به كعبه نگاه كند. تا وقتى به آن مى‏نگرد مدام كار نيك برايش نوشته مى‏شود و گناهش پاك مى‏شود تا وقتى ديده از آن برگرداند.

بحار الانوار/ ج 96/ 65
10- نيت‏حج
عن ابى عبدالله -عليه السلام- قال:
الحج‏حجان، حج لله و حج للناس، فمن حج لله كان ثوابه على الله و الجنه و من حج للناس كان ثوابه على الناس يوم القيامة.

امام صادق -عليه السلام- فرمود:
حج دو گونه است: حجى براى خدا و حجى براى خلق، هر كس براى خدا حج گزارد، پاداشش آنست كه خدا كه وى را به بهشت درآورد و هر كس براى مردم حج گزارد، پاداش وى روز قيامت‏برعهده مردم خواهد بود.

بحار الانوار/ ج 96/ 24
11- روزه ايام تشريق در منى
سئل الصادق عليه السلام:
لم كره الصيام فى ايام التشريق؟ فقال:
لان القوم زوار الله و هم فى ضيافته و لا ينبغى للضيف ان يصوم عند من زاره و اضافه.

از امام صادق -عليه السلام- سئوال شد:
چرا روزه ايام تشريق «11 - 12 - 13 ذى حجة‏» نامطلوب است. حضرت فرمود: زيرا مردم، زائران خدا و مهمان وى هستند. و شايسته نيست كه مهمان در نزد ميزبان و كسى كه به ديدارش رفته روزه بگيرد.

بحار الانوار/ ج 96/ 34
12- حج‏يا جهاد
عن الصادق -عليه السلام- انه قال:
ما سبيل من سبيل الله افضل من الحج الا رجل يخرج بسيفه فيجاهد فى سبيل الله حتى يستشهد.

امام صادق -عليه السلام- فرمود:
هيچ راهى از راههاى خدا برتر از حج نيست مگر اينكه مردى شمشير بردارد و در راه خدا جهاد كند تا شهيد گردد.

بحار الانوار/ ج 96/ 49
13- ثواب طواف
عن النبى صلى الله عليه و اله و سلم انه قال:
من طاف بهذا البيت اسبوعا و احسن صلاة ركعتيه غفر له.

پيامبر اكرم -صلى الله عليه و آله- فرمود:
هركس هفت‏بار به دور اين خانه طواف كند و دو ركعت نماز طواف را بخوبى انجام دهد. گناهش آمرزيده شود.

بحارالانوار/ ج 96/ 49
14- حج و تجديد ميثاق
قال ابو جعفر عليه السلام:
و الحجر كالميثاق و استلامه كالبيعة و كان اذا استلمه قال:
اللهم امانتى اديتها و ميثاقى تعاهدته ليشهدلى عندك بالبلاغ.

امام باقر -عليه السلام- فرمود:
حجرالاسود مثل يك پيمان است و دست كشيدن بر آن چون بيعت [با خدا] است وقتى حضرت دست‏بر حجرالاسود مى‏كشيد مى‏فرمود: خدايا! امانتم را ادا كردم. ميثاق خود را تجديد كردم، تو گواه باش كه من وظيفه‏ام را بپايان رساند.

بحار الانوار/ ج‏96/ 48
15- اهميت‏حج
عن ابى عبد الله -عليه السلام- قال:
لا يزال الدين قائما ما قامت الكعبة.

اما صادق -عليه السلام- فرمود:
تا كعبه برپاست دين برپاست.

بحار الانوار/ ج 96/ 57
16- فلسفه نام كعبه
عن ابى جعفر -عليه السلام- قال:
قلت له: لم سمى البيت العتيق؟ قال: لانه حر عتيق من الناس و لم يملكه، احد.

از امام باقر -عليه السلام- سؤال شد، چرا كعبه را بيت العتيق ناميده‏اند؟ فرمود:
زيرا اين خانه آزاد است و رها شده و در ملكيت هيچ كس درنيامده است.

بحارالانوار/ ج 96/ 59
17- مثلث مقدس
عن ابى عبد الله -عليه السلام- قال:
ان الله عزوجل حرمات ثلاث ليس مثلهن شى‏ء كتابه و هو حكمه و نوره و بيته الذى جعله قبلة للناس لايقبل من احد توجها الى غيره و عترة نبيكم.

امام صادق -عليه السلام- فرمود:
خداى عزوجل سه ناموس محترم و مقدس دارد كه هيچ چيز به حرمت آن نرسد. كتابش كه فرمان او و نور اوست و خانه‏اش كه آنرا قبله مردم قرار داده و توجه به جايى غير آن از هيچ‏كس پذيرفته نيست و عترت پيامبر شما.

بحار الانوار/ ج‏96/ 60
18- نذر كعبه
عن على -عليه السلام- قال:
لو كان لى واديان يسيلان ذهبا و فضة ما اهديت الى الكعبة شيئا لانه يصير الى الحجبة دون المساكين.

امام على -عليه السلام- فرمود:
اگر دو رودخانه مواج از طلا و نقره داشته باشم هيچ چيز به كعبه اهدا نخواهم كرد، زيرا به پرده‏داران «ناشايست‏» مى‏رسد نه به مساكين و مستمندان.

بحارالانوار/ ج 96/ 67
19- امنيت ‏حرم
عن عبد الله بن سنان، عن ابى عبد الله -عليه السلام- قال قلت:
ا رايت قوله «و من دخله كان امنا» (3) البيت عنى او الحرم؟ قال:من دخل الحرم من الناس مستجيرا به فهو امن و من دخل البيت من المؤمنين مستجيرا به فهو امن من سخط الله و من دخل الحرم من الوحش و السباع و الطير فهو امن من ان يهاج او يؤذى حتى يخرج من الحرم.

عبد الله بن سنان گويد به امام صادق -عليه السلام- گفتم:
بفرماييد منظور از آيه «و من دخله كان امنا» چيست؟ كعبه مورد نظر است‏يا حرم؟ فرمود: هر كس از مردم به حرم پناه آورد در امان است. هركس از مؤمنين بر حرم پناه آورد از خشم خدا در امان است و هر حيوان وحشى و درنده و پرنده‏اى كه داخل حرم شود. در امان است از ارعاب و اذيت تا از آن بيرون رود.

بحار الانوار/ ج 96/ 74
20- چهار شهر برگزيده
قال رسول الله صلى الله عليه و آله:
ان الله اختار من البلدان اربعة فقال عز و جل: و التين و الزيتون و طور سينين و هذا البلد الامين. و التين المدينة و الزيتون بيت المقدس و طور سينين الكوفة و هذا البلدا الامين مكة.

رسول خدا -صلى الله عليه و آله- فرمود:
خداوند از شهرهاى چهار شهر برگزيده است و فرموده: والتين و الزيتون و طور سينين و هذا البلد الامين. منظور از تين مدينه و منظور از زيتون بيت المقدس است و مقصود از طور سينين كوفه و مقصود از اين شهر امن، مكه معظمه است.

بحار الانوار/ ج 96/ 77

ادامه »

صفحات: 1· 2