3. اقتصاد خانوادگی
3-1. مسئولیت سرپرست خانواده
امام رضا (علیه السلام) درباره مسئولیت تأمین معاش که بر عهده سرپرست خانواده می باشد، می فرماید: «سزاوار آن است که شخص در زندگی خانوادگی خود توسعه بدهد تا آنان در انتظار مرگ او نباشند.»9 (شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج2، ص68)
همچنین ایشان فرموده اند: «آن خرجی که برای خود و اهل خانه می کنی صدقه محسوب می شود و آن کسی که از راه حلال برای افراد تحت تکلفش رنج می کشد هم چون مجاهد راه خداست.»10 (نوری، همان، ج13، ص54)
3-2. مدیریت اقتصاد خانواده
یکی از توصیه های مهم امام رضا (علیه السلام) ایجاد رفاه، توسعه و سهل گرفتن در مخارج زندگی و تأمین نیازمندی ها است. از آن بزرگوار نقل شده است که فرمود: «توسعه دادن در هزینه خانواده بر شخص دارای نعمت واجب است.» 11(کلینی، الکافی، ج4، ص11)
البته دو نکته در این جا قابل تأمل است؛ یکی این که حکم با وجود قید “دارای نعمت” آن را از غیر او ساقط می کند و دیگر آن که واژه توسعه، کلی و دارای ابهام است. مثلاً یکی از زاویه هایی که توسعه را همراه با مدیریت در گوشه ای از آن بیان می کند، حدیثی است که امام رضا (علیه السلام) به موضع خوراک و گرمایش خانواده اشاره می کنند. امام (علیه السلام) در این حدیث می فرماید: «سزاوار است شخص مسلمان از خوراک اعضای تحت تکلفش در زمستان بکاهد و به جای آن بر گرمایش آنان بیفزاید.»12 (کلینی، همان، ج4، ص13)
دلیل آن سخن حضرت روشن است؛ زیرا در زمستان به خاطر کم بودن تحرک، گرمای بدن کاهش می یابد و آن چیزی که در زمستان بیشتر از کمبود غذا موجب هلاک انسان می گردد، وجود سردی بیش از حد هوا است که از آن گریزی نیست. به عبارتی دیگر با کم غذایی می توان ساخت، اما سرمای کشنده و طاقت فرسا را نمی توان به سادگی تحمل نمود. لذا امام (علیه السلام) مسئول خانواده را به مدیریت این موضوع توجه می دهد. 13(جهانیان، همان، ص141)
یکی از توصیه های مهم امام رضا (علیه السلام) ایجاد رفاه، توسعه و سهل گرفتن در مخارج زندگی و تأمین نیازمندی ها است.
کار برای توسعه در زندگی خانوادگی منحصر به مرد سرپرست خانواده نیست. زن و سایر اعضای خانواده نیز می توانند در این جهت (متناسب با توان، تجربه و سازگار با مصالح خانواده) به مسئول خانواده کمک کنند، آنان هر چند نتیجه کارشان اندک باشد، سهم مؤثری در اداره زندگی دارند که نتیجه های سودمندی را در پی خواهد داشت از جمله: کسب درآمد به منظور کمک در هزینه خانواده و تربیت نیروی انسانی کارا و متعهد، زیرا خانواده اولین محل پرورش نیروی انسانی سالم و مولد است و ناگفته روشن است که بهترین سرمایه در فرآیند پیشرفت جوامع، سرمایه های انسانی می باشند.
نتیجه:
در گفتار و کردار معصومین (علیهم السلام) اسوه های فراوانی برای بهره گیری در زندگی فردی و اجتماعی نهفته است؛ از جمله سیره ی امام رضا (علیه السلام) که ایشان در زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی خویش الگوی رفتاری و کرداری ما شیعیان می باشند. در سیره¬ی اقتصادی آن حضرت مشاهده می شود که ایشان در زندگی فردی و خانوادگی خویش همواره راه میانه روی را می پیمودند، همچنین مسئولیت مدیریت اقتصاد خانواده را بر دوش سرپرست خانواده دانسته و ایشان را بر توسعه دادن در هزینه های خانواده تشویق می نمودند.
آخرین نظرات