چکیده:
مسأله اقتصاد، به عنوان یکی از مهم ترین مسائل زندگی بشری، مطرح است و اسلام نیز نگرش خاصی به آن دارد. به طور کلی نظام اقتصاد اسلامی، عبارت است از مجموعه قواعد کلی ارائه شده در اسلام در زمینه روش تنظیم حیات اقتصادی و حلّ مشکلات اقتصادی، در راستای تأمین عدالت اجتماعی.
در سیره ی اقتصادی امام رضا (علیه السلام) مشاهده می شود که ایشان در زندگی فردی و خانوادگی خویش همواره راه میانه روی را می پیمودند، ایشان مسئولیت مدیریت اقتصاد خانواده را بر دوش سرپرست خانواده دانسته و ایشان را بر توسعه دادن در هزینه های خانواده تشویق می نمودند.
واژگان کلیدی: اقتصاد، اقتصاد فردی، اقتصاد خانوادگی، سبک زندگی، امام رضا (علیه السلام)
مقدمه:
این مقاله سبک زندگی اقتصادی امام رضا (علیه السلام) را بیان می نماید. آموزه های به جای مانده از امام رضا (علیه السلام) هم چون منشوری است با زوایای گوناگون که اخلاق، عرفان، اقتصاد، اجتماع و آنچه مورد نیاز انسان هاست و زمینه ی خوشبختی آنها را در دنیا و آخرت فراهم می آورد، در آن می درخشد.
در این مقاله به بررسی سبک زندگی اقتصادی امام رضا (علیه السلام) در زمینه های زندگی فردی و خانوادگی پرداخته، و زمینه های اجتماعی و آثار اقتصادی در مقالات دیگری ارائه خواهد شد. هدف از این پژوهش بیان راهکارهای عملی و الگوبرداری از سیره رضوی است باشد که با استفاده از سیره و سخن آن حضرت به کمال انسانی خود نزدیک تر شده و دنیا و آخرت خود را آبادتر نماییم.
نظام اقتصاد اسلامی، عبارت است از مجموعه قواعد کلّی ارائه شده در اسلام در زمینه روش تنظیم حیات اقتصادی و حلّ مشکلات اقتصادی، در راستای تأمین عدالت اجتماعی.
نظام اقتصاد اسلامی، عبارت است از مجموعه قواعد کلّی ارائه شده در اسلام در زمینه روش تنظیم حیات اقتصادی و حلّ مشکلات اقتصادی، در راستای تأمین عدالت اجتماعی.
1. تعریف اقتصاد
علم اقتصاد، عبارت است از دانشی که به تخصیص بهینه کالاها و فرآورده ها می پردازد. به عبارت دیگر، علمی است که به تفسیر حیات اقتصادی و پدیده های آن و ارتباطشان با عوامل کلّی آنها اهتمام می ورزد.1 (جهانیان، امنیت اقتصادی، ص141)
مسأله اقتصاد، یکی از مهم ترین مسائل زندگی بشر است و اسلام نیز نگرش خاصی به آن دارد. «اقتصاد اسلامی» یک لفظ مشترک است و ابعاد مختلفی دارد. هر یک از صاحب نظران و متفکران مرتبط با این حوزه دینی و فکری، بر اساس بینش و گرایش هایی که داشته اند به نحوی بر دامنه ابعاد آن افزوده اند.
به طور کلی نظام اقتصاد اسلامی، عبارت است از مجموعه قواعد کلّی ارائه شده در اسلام در زمینه روش تنظیم حیات اقتصادی و حلّ مشکلات اقتصادی، در راستای تأمین عدالت اجتماعی. بنابراین، اقتصاد اسلامی هم دارای مکتب و نظام اقتصادی است و هم ماهیت علمی دارد و بر اساس این ویژگی ها جوامع اسلامی می توانند با تکیه بر معارف غنی اسلام به حل مشکلات امروز اقتصادی همت گمارند.2 (صدر، اقتصادنا، ص120و121)
مسأله اقتصاد، یکی از مهم ترین مسائل زندگی بشر است، اسلام نیز نگرش خاصی به آن دارد.
اسلام به عنوان یگانه مکتب انسان ساز، توجه خاصی به رفع حوائج مادی انسان دارد و الگوهای خاصی برای روابط نهادهای مختلف اجتماعی و اقتصادی در نظر گرفته است. از این منظر، در جامعه انسانی، هدف و انتظار از تحکیم بنیادهای اقتصادی، تمرکز و تکاثر ثروت و سودجویی و نفع پرستی نیست؛ بلکه انتظار، رفع نیازهای اساسی انسان در جریان رشد و تکامل مادی و معنوی او و رسیدن به اهداف غایی خلقت و ریشه کن کردن فقر و محرومیت است.3 (ر. شکیبانی، جلوه های جهاد اقتصادی در اندیشه امام رضا (علیه السلام)، ص25)
امام رضا علیه السلام: تا آن جا که به مروت تان لطمه ای وارد نسازد و به اسراف نیانجامد از خواستنی های این دنیا برای خود بهره بگیرید.
2. اقتصاد شخصی امام رضا (علیه السلام)
2-1. سفره داری
سفره داری امام رضا (علیه السلام) همانند اجداد بزرگوارشان، یکی از سخاوت ها و آداب معصومین (علیهم السلام) به شمار می رود.
احمد بن محمد برقی از پدرش معمر بن خلاد می¬گوید: «هرگاه امام رضا (علیه السلام) طعام میل می کرد کاسه بزرگی در نزدیکی سفره خود می گذاشت و از هر طعامی که در سفره بود از بهترین مواضع او مقداری بر می داشت و در آن کاسه می گذاشت، پس امر می فرمود که بر مساکین پخش کنند.»4 (قمی، منتهی الامال، ج2، ص317)
2-2. ولیمه
ولیمه و گستردن سفره و غذا دادن به دیگران در هنگام مراسم ازدواج و عروسی، از شیوه های مطلوب و پسندیده و نشانه کرامت و بزرگواری است، ولی اگر به سه روز برسد، حالت ریا و خودنمایی پیدا می کند. 5(برقی، المحاسن، ص 417)
امام رضا (علیه السلام) فرموده است: «از جمله سنت های اسلامی به هنگام ازدواج، اِطعامِ طَعام است».6 (ابن شعبه، تحف العقول، ص 523)
ولیمه و گستردن سفره و غذا دادن به دیگران در هنگام مراسم ازدواج و عروسی، از شیوه های مطلوب و پسندیده و نشانه کرامت و بزرگواری است.
ولیمه و گستردن سفره و غذا دادن به دیگران در هنگام مراسم ازدواج و عروسی، از شیوه های مطلوب و پسندیده و نشانه کرامت و بزرگواری است.
در مورد ولیمه ذکر دو نکته ضروری است:
اول) از اسراف و ریخت و پاش های بی جا باید جداً احتراز شود.
دوم) در کنار سفره های ولیمه نباید صرفاً افراد مرفه و ثروتمند حاضر شوند و افراد فقیر و نیازمند از آن محروم گردند. 7(فیض کاشانی، المحجة البیضاء، ج 3، ص96)
2-3. مراقبت از اموال
امام علی بن موسی الرضا (علیهما السلام) فرمود: «مراقبت شخص نسبت به مال و دارایی، رسیدگی به وسیله سواری، و خوش رفتاری با زیردستان از جوانمردی است، چنان که این امور دشمن را هم فرو می نشاند.» همچنین در ادامه این حدیث امام (علیه السلام) می فرماید: «تا آن جا که به مروت تان لطمه ای وارد نسازد و به اسراف نیانجامد از خواستنی های این دنیا برای خود بهره بگیرید.»8 (نوری، مستدرک الوسائل، ج8، ص223)
دقت در محورهای آموزشی این حدیث در برگیرنده اصول خوشبختی و ترسیم کننده چارچوب زندگی سالم و موفقی برای شخص مسلمان است. این اصول عبارتند از:
الف– داشتن پیوند مسئولانه با خانواده و زیردستان.
ب– داشتن پیوند دو سویه به دنیا و عقبی در مشی زندگانی.
ج- التزام به کار و تلاش برای توسعه در زندگی به منظور توفیق در اداره امور خانواده و افراد تحت تکفل.
د- مراقبت و مواظبت کامل برای در نگذشتن از مرز اعتدال؛ چنان که بتواند بین اوج جوانمردی و قعر اسراف، مشی سالمی در زندگی داشته باشد.
مراقبت شخص نسبت به مال و دارایی، رسیدگی به وسیله سواری، و خوش رفتاری با زیردستان از جوانمردی است.
آخرین نظرات