مدرسه علمیه الزهرا(س) واوان

تاريخ يعني بعد زماني تبليغ را نمي­توان از تاريخ حيات انسان تفکيک نمود. تبليغات با نقطه­ي آغازين خلقت انسان و هبوط آدم بر زمين پيوند دارد. چرا که انسان از يکسو داراي فکر و اعتقاد است و از سوي ديگر مصالح حياتي ويژه دارد که اين دو اشکال گوناگون شخصيت مادي و معنوي او را تشکيل مي­دهند. بعلاوه که ميل به نمود و عشق و بقاي شخصيت و دفاع از مصالح فردي و اجتماعي از فطرياتي است که از خصيصه «حب ذات» سرچشمه مي­گيرد. با توجه به اين مقدمه کوتاه طبيعي است که انسان براي منتقل کردن تفکرات و معتقدات، يعني: بخشي از وجود خويش و ديگر ايده­ها و سمبل­ها که با مصالح زندگي­اش گره خورده تلاش کند و در راه گسترش آنها که نماد «شخصيت ادبي» اوست از هر وسيله ممکن ياري جويد. اين همان «تبليغ» است. يعني: رساندن و منتقل کردن افکار و عقايد و بازگو کردن ايده­­ها براي ديگران و سعي در گسترش آنها جاودانه ساختن فرد از اين طريق …

بعبارت خلاصه­ تر، تبليغ از حيات فکري و ادبي و مصالح حياتي انسان سرچشمه مي­گيرد و از آن جدا شدني نيست و عليرغم تحول و تطور وسائل ارتباطي و خبر رساني و تبليغ که در روند زمان نشيب و فراز فراوان داشته و دارد، اصل تبليغ با اهدافي گوناگون ثابت و هميشگي است. از اين خصيصه عمومي که بگذريم، پاي معتقدات مذهبي در مسئله تبليغ به نحو ديگري به ميان مي­آيد. چرا که در دين، رساندن پيام الهي، به عنوان يک تکليف مطرح است و بر اين اساس و با توجه به اينکه دين و عقايد مذهبي نيز همواره ملازم با انسان­ها بوده­اند نتيجه مي­گيريم که، تبليغ در چارچوب اديان و مذاهب پا به پاي سير تکاملي انديشه­ها و معتقدات انساني، بخشي از فعاليتهاي مذهبي را به خود اختصاص داده است.

بطور کلي تبليغات يا پروپاگاندا (propaganda). از ريشه­ي لاتيني (به زبان فرانسوي) به معني ترويج ايمان، ايجاد نظر خوب يا بد نسبت به شخصي، يا سازمان، مذهب، عقيده­اي يا چيزي از طريق تحت تأثير قرار دادن افکار و عقايد مردم مي­باشد. تبليغات ممکن است براي منظورهاي ديني، اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي و يا سياسي باشد. براي تبليغات هر نوع وسيله­ي ارتباط جمعي (تلويزيون، راديو، ماهواره، کتاب، هنر، فيلم و … ) و مصنوعات صنعتي و حتي فراورده­هاي غذايي، دارويي و بهداشتي استفاده مي­شود. اما تبليغ در اسلام به معني رساندن حقايق و معارف اسلامي و دعوت و تشويق مردم به رعايت و اطاعت فرامين الهي و تأسي به سيره­ي انبيا و ائمه اطهار (عليهم السلام) به کار رفته است.

قرآن کريم در اين رابطه مي­فرمايد:

ما عَلي الرّسول الاّ البَلاغ .(مائده/99)

بر پيغمبر جز تبليغ احکام الهي وظيفه­اي نيست.

رهبر معظم انقلاب در مفهوم تبليغ مي­فرمايد:

«تبليغي که ما دنبال آن هستيم، غير از تبليغ مصطلح در دنياست. تبليغ ما رساندن واقعيت و حقيقت به ذهنهاست و حقيقت، چيزي شريف، عميق و بسيار والاست

روح حاکم بر تبليغات اسلامي که از هزاران سال پيش تاکنون پيغمبران و صالحان آنرا از بندگان خدا و از مردم خواسته­اند: «دل بريدن از هوي­ها و هوسهاي شخصي و مادي و دل بستن به انجام تکليف الهي، لبيک گفتن به آن چيزي که زمان و لحظه از آدمي مي­طلبد. و قرار گرفتن در شط خروشان نيروهاي متکامل انساني که بسوي خدا حرکت مي­کنند.

صفحات: 1· 2

4) ساده زیستی و مردمگرایی:

مبلغ دین، باید چونان انبیای الهی، با مردم بجوشد، مثل آنان زندگی کند; ساده و بی آلایش بنماید; خود را در حجاب تجمل و رفاه پناه نکند; با مردم تماس نزدیک و رو در رو بیابد و همسطح توده ی مخاطب خود جلوه کند.

تبلیغ دینی در لباس تجمل، اثر معکوس می گذارد و ضد تبلیغ می شود جامعه را از دینداری و دینخواهی دور می کند و آنان را به وادی بی اعتقادی و هرهری مذهبی می کشاند. تجربه ی مغرب زمین، شاهدی بر این مدعا است. ارباب کلیسا، زندگی پر تجمل را برگزیدند و از زندگی عادی مردم، دورتر و دورتر شدند. مبلغان مسیحیت در غرب، در منطقه یی که می زیستند، معمولا جزو اشراف و طبقه ی فرا دست جامعه بودند. کشیش، از اشراف ده و اسقف، جزو اشراف منطقه و کاردینالها، در میان اشراف کشور جای داشتند. زندگی هر گروه از این طبقات روحانی، با زندگی مردم عادی مخاطب خود، فرسنگها فاصله پیدا کرد. این شرایط و احوال، بی اعتمادی جامعه ی غربی را به کلیسا و مبلغان دینی مسیحیت آفرید و جامعه ی دینی قرون وسطایی غرب را به جامعه ی لاییک و دور از مذهب امروز مبدل ساخت.

نفوذ مبلغان روحانیت شیعی، در پرتو مردمی بودن و ساده زیستی آنان تحقق یافت. مبلغان روحانی، در روستاها و شهرها، چون مردم می زیستند، با آنان به سر می بردند، در غم و درد ایشان شریک می شدند; چونان عضوی از خانواده ی مخاطبان خویش می بودند و در راحت و عسرت، همدمی می کردند.

این عنصر و خصلت ارجمند، باید محفوظ بماند. مبلغان دین، در صورتی می توانند به تاثیرگذاری خود مطمئن باشند که با زبان مردم و در کنار مردم سخن بگویند. باید بدانند که در موضعی برتر و در شکل و شمایلی مجلل، سخن از عرش تجمل فرود نمی آید و در دلها اثر نمی گذارد، بلکه همان گونه که اشاره شد اثر معکوس می نهد و به مرور، حصاری آهنین در گرداگرد قلبها می کشاند و آنان را از شنیدن حرف دین، محروم می سازد.

مبلغانی که ما به این جا و آن جا اعزام می کنیم، مبلغانی باشند که به شکل مردم باشند، … در حد وضع مردم باشند یعنی اگر مبلغ اعزام می کنیم، مثلا ناگهان با هلیکوپتر، وارد فلان شهر کوچک نشود که بخواهد سخنرانی بکند! این، فایده ندارد… آن روحانی یی که با هلیکوپتر به شهری وراد می شود، برای چه کسی می خواد سخنرانی بکند!؟ چه طور می خواهد سخنرانی بکند؟! کدام ایمان و اطمینان را جلب می کند؟! یک وقت، مسؤولی است; یک وقت خطری است; یک وقت، فرصت کمی است; یک وقت، چیزهای دیگری است - که البته شرایطش فرق می کند - اما یک وقت هم هست که مثلا یک روحانی، با فلان اتومبیل کذایی حرکت می کند، تا در فلان شهر سخنرانی کند و موقع پیاده شدن، راننده و حالا متاسفانه پاسداران هم این کار را یاد گرفته اند در اتومبیل را باز کند! واقعا چه لزومی دارد؟ این کار، غلط است گمان نمی کنم فضیلت این اعزام، بیشتر از عدم اعزام باشد.

5) ادب و مهربانی با خلق:

مبلغ می بایست مؤدب و مهربان باشد، ادب اجتماعی را رعایت کند، با مردم، با خلق و خوی خوش مواجه گردد. آنان را به معاشرت و همسخنی خویش تشویق کند; با برخوردهای ناشایست، آنان را از خود نیازارد و زمینه های بدبینی را نسبت به دین و پیام آوران دین، در ایشان نیافریند:

در آموزشها، اخلاق و ادب و مهربانی و عطوفت، دایما در مد نظرتان باشد … طوری برخورد بکنید که شاگرد، در شما احساس مهربانی بکند. در این صورت است که سخن حق، جای خودش را باز خواهد کرد … خدای متعال به پیامبرش که بزرگترین آموزگار و قویترین صاحب بیان، از اول تا آخر تاریخ است می فرماید: «و لو کنت فظا غلیظ القلب لانفضوا من حولک ». اگر بد اخلاق بودی، از اطرافت متفرق می شدند با این که حرف پیامبر، حرف درستی است و از حرف ایشان، حرفی محکمتر وجود ندارد، اما همین صاحب حرف محکم، اگر بد اخلاق بود، حرفش را قبول نمی کردند.

6) عقل و تدبیر:

مبلغ دین، باید خردمند و عاقل باشد; اجتماعی مناسب را کسب کند; مواضع بجا و درست پیشه کند با سخنان نابجا، مساله آفرینی نکند; با حرکات نامناسب و نابخردانه، آشوب و یا بی اعتمادی نیافریند; حرمت جایگاه خود را بشناسد و مطابق با آن، خردمندانه و با احیتاط عمل کند.

صفحات: 1· 2· 3

1) تزکیه و تهذیب:

مبلغ، باید خود را به فضایل و مکارم اخلاق آراسته کند; عمل او، با گفتارش برابری کند; اقوال و سخنانش، بر اعمالش پیشی نگیرد و ظاهر الصلاح تر از آنچه می گوید، جلوه نکند.

مخاطب تبلیغ، هوشیارانه شخصیت مبلغ را در نظر می گیرد; او را با چشمانی تیزبین محک می زند; اعمال و رفتار او را در ترازوی نقد، سبک وسنگین می کند; به میزان باوری که به شخصیت مبلغ پیدا می کند، به گفتار او بها می دهد و برای آن، ارج و قیمت قایل می شود، به اندازه یی که شخص مبلغ در جان او راه بیابد، برای گفتار و پیام او، راه باز می کند:

مبلغ، اگر خودش مهذب و پاک نباشد، نمی تواند دیگران را پاک کند اگر به معنای واقعی کلمه، به آنچه می گوید معتقد و عامل نباشد، حرفش اثری ندارد شما در دوران انقلاب یادتان است، حرفهایی که درباره ی مسایل انقلاب گفته می شد، چه طور تا اعماق جانها اثر می کرد.

این، برای چه بود؟ برای این بود که در آن روز، کسانی که آن حرفها را می زدند با همه ی سوز دل، با همه ی دل، با همه ی ایمان و اعتقادشان، آن حرفها را می زدند و آنچه را که می گفتند خودشان عمل می کردند اگر به مردم می گفتند بگویید، خودشان هم می گفتند اگر به مردم می گفتند که به این جبهه بپیوندید، خودشان هم پیوسته بودند…

هر چه که به مردم امر و توصیه می کردند، خودشان هم آن را انجام می دادند لذا این حرفها، از دل برمی خاست و لاجرم بر دل می نشست و تاثیر می کرد. سخن گفتنی بسیار بود; اما آنچه که در شنونده اثر کرد و در دل او جای می گرفت، سخنی بود که گوینده، به آن معتقد بود و به آن عمل می کرد.

2) اخلاص:

مبلغ دین، با نیت خالص، شعاع کار خود را وسیع می کند; برای آن،ابعاد غیر قابل پیش بینی می آفریند و ره آوردی غیر منتظره، برای تلاش خود ایجاد می کند.

تمایز تبلیغ دین با دیگر تبلیغات مرسوم، در این است که تبلیغ دنیا و مادیات، تنها به علم و تکنیک وابسته می نماید; مهارتهای تبلیغی تاثیرگذاری را رقم می زند; استفاده از دانشهایی چون روانشناسی، جامعه شناسی و …، ضامن پیشبرد پیام تبلیغی می باشد; فنون و هنرهای متفاوت، پشتوانه ی اثرگذاری آن می شود.

در آنگونه تبلیغات، نیت انجام دهنده ی کار، چندان جلوه یی نمی یابد، اما در تبلیغ دین، چون کار برای دین خدا است، نیت خالص، نقش چشمگیر پیدا می کنند عنایت و توفیق الهی، آن گاه به مدد می آمد که مبلغ دین، واقعا برای او، پا به میدان می نهد و زبان می گشاید و جامعه را به هدایت، دعوت می کند. با اخلاص در نیت، قوای مسخر اراده ی الهی، مرکب تیزرو برای عمل مبلغ می شود، دایره یی وسیع و گسترده برای آن ایجاد می کند; دروازه ی قلبها را می گشاید و جانها را در برابر سخن، پیام و آرمان او، نرم و موم می سازد; خلق کثیری را در برابر حق خواهی او خاضع و خاشع می کند و با او همآوایش می سازد.

در روزگار ما، زندگی امام خمینی (ره)، مصداق صادق این سخن به شمار می آید. آن بزرگوار، در پرتو نیت بی شایبه و اخلاص کم مانند، توانست چنان جاذبه یی در دلها بیافریند که تاریخ کشور، همانندی برای آن نمی یابد.

مقام معظم رهبری، به این نکته ی سترگ، چنین اشارت دارند:

بدون اخلاص هم که هیچ کار پا نمی گیرد. من، در روز سوم و یا هفتم و شاید هم چهلم امام بود که با هلیکوپتر به مرقد امام (رضوان الله علیه) که یک بیابان دور از همه چیز بود می رفتم. از آن بالا، ناگهان دیدم که در وسط این بیابان، چیزی شبیه گنبد سر بلند کرده و بنایی درست کرده اند و مردم، همین طور مثل مور و ملخ می ریزند. با دیدن این منظره، واقعا منقلب شدم و گفتم: پروردگارا! به این اخلاص، چه زود پاداش می دهی. خدا اصلا نمی گذارد که امروز، به فردا بیفتد. آن چیزی که مردم را این طور مثل آهن ربا می کشاند، چیزی جز اخلاص امام (ره) نبود. بودن اخلاص، واقعا نمی شود کاری انجام داد.

3) دانش و اطلاعات لازم:

سواد و دانش مناسب سطح تبلیغ، از دیگر نکاتی است که مبلغ می بایست خود را به آن متصف کند و سپس در جامعه، حضور تبلیغی بیابد.

جامعه، انتظار آن را دارد که مبلغ در سطح تبلیغی که برای خود قایل است، اطلاعات و آگاهی لازم را داشته باشد، به پرسشهای مخاطبان پاسخ دهد و قدرت اقناع و اشباع ایشان را داشته باشد.

مبلغ کم سواد و یا بی سواد، حتی اگر رگه هایی از فنون تبلیغ و مهارت اثرگذاری را بداند، اعتباری درازمدت در جامعه ی مخاطب پیدا نمی کند. مردم، به ویژه در زمانه ی ما که هنگام وفور و اعتلای آگاهیها است ضعف علمی او را کشف می کنند و به سخنان و شخصیت او، اعتبار لازم را نمی نهند.

از این رو، در این زمان، بیش از هر دوره و عصر دیگر، لازم می نماید که مبلغ دین، با سواد و عالم باشد، در سطح تبلیغی خود (دبستان، دبیرستان، دانشگاه، مراکز مردمی، مراکز نظامی و…) اطلاعات شایسته و بایسته را پیدا کند و سپس به تبلیغ رو آورد.

[مبلغ] باید آگاهی و بینش دینی و متنوع داشته باشد، با قرآن مانوس باشد، در احادیث غور بکند و کرده باشد; با افکار نوی مربوط به مذهب و دین آشنا باشد; اهل تحقیق درباره ی مسایل دینی و افکار دینی باشد; نه فقط آشنایی با دین به تنهایی، بلکه در کنار مسایل دینی، پاره یی افکار فلسفی و بینشهای اجتماعی است که از آنها هم باید طعمی چشیده و آگاهی یی داشته باشد.

صفحات: 1· 2

پس از ارتحال امام (ره) و پایان هشت سال دفاع مقدس، ضرورت گسترش فعالیت های فرهنگی و تبلیغی دو چندان شد و رهبر آگاه و دلسوز انقلاب اسلامی در دیدار با مبلغان، مسئولان و كارگزاران فرهنگی كشور برای تبلیغ و استفاده از راه های نوین تبلیغ تأكید ورزیدند تا آن كه درتاریخ 1371/04/11 مقام معظم رهبری هیأت امنای سازمان تبلیغات اسلامی را تعیین و آیت الله جنتی را به ریاست هیأت امنا انتخاب فرمودند و در تاریخ 1371/04/08 حجت الاسلام و المسلمین محمدی عراقی را به عنوان رئیس سازمان منصوب نمودند.

از اقدامات اولیه هیأت امنا، تصویب وظایف اساسی سازمان بود كه توسط مقام معظم رهبری در تاریخ 1371/12/26به سازمان تبلیغات اسلامی ابلاغ شد. وظایف سازمان در 21 مورد به شرح زیر تدوین شده است:

1- سیاست گذاری، برنامه ریزی، هدایت، سازماندهی، پشتیبانی و نظارت بر تبلیغات دینی مردمی.

2- زمینه سازی برای سازمان یافتن نیروهای مؤمن و پیدایش تشكل های لازم وبرنامه ریزی و هماهنگی به منظور تقویت و هدایت مداوم انجمن های اسلامی و جمعیت های مشابه و نظارت بر فعالیت آنها در جهت ارتقاء كیفیت حضور نیروهای حزب الله در صحنه های فرهنگی و اجتماعی.

3- تلاش در جهت احیا و اشاعه معارف، فرهنگ و تاریخ تشیع از همه راه های ممكن با تاكید بر وحدت تمام مذاهب اسلامی و حراست از آن، با همكاری مراجع و نهادهای ذیربط.

4- تحقیق و بررسی در خصوص تبلیغات سوء و تهاجم فرهنگی دشمنان و شناسایی و تحلیل ترفندهای تبلیغی علیه اسلام و انقلاب اسلامی، با هماهنگی سایر دستگاه های ذیربط و ارائه سیاست های لازم در جهت خنثی سازی آنها و تنویر افكار عمومی.

5- انجام مطالعات راهبردی و بررسی های كاربردی در زمینه نیازهای فرهنگی اقشار مختلف جامعه به ویژه جوانان و طراحی برنامه ها و شیوه های تبلیغی نوین و اصلاح و احیای روشهای سنتی در تبلیغات اسلامی.

6- تدوین و انتشار كتب و نشریات مناسب و ضروری به منظور معرفی فرهنگ و تمدن اسلامی و تبیین مواضع انقلاب اسلامی و انجام پژوهشهای لازم به ویژه در زمینه نظام تربیتی، مبانی سیاسی، اقتصادی، فرهنگی حكومت اسلامی و حمایت از پژوهشگران متعهد.

7- تلاش در جهت هدایت افكار عمومی با استفاده از رسانه های همگانی و فعالیت مستقیم رسانه ای در صورت لزوم.

8- شناسایی، معرفی آثار نمونه فرهنگی، هنری افراد و شبكه های تبلیغی - مردمی - جامعه اسلامی، تهیه، عرضه فراورده ها و آثار نمونه ی فرهنگی - هنری در جهت ارائه الگوهای مناسب هنرمندان متعهد، انقلابی و حمایت از آنان.

9- برنامه ریزی، زمینه سازی و انجام اقدامات لازم برای هر چه فعال تر شدن افراد تأثیر گذار، مانند: روحانیون، دانشگاهیان، معلمان و هنرمندان در جهت رشد فرهنگ اسلامی و مقابله با آثار نامطلوب فرهنگ های بیگانه.

10- برنامه ریزی، نظارت و هماهنگی در برگزاری هر چه بهتر مراسم و شعائر انقلابی و دینی در داخل و خارج از كشور با مشاركت كلیه نهادهای مردمی و دولتی.

صفحات: 1· 2· 3